Íslenska þjóðfélagið - 23.12.2021, Blaðsíða 54

Væntingar Íslendinga og hugmyndir innflytjenda um aðlögun innflytjenda að íslensku samfélagi
54 ..
sen, 2016). Samlögunarstefnan getur því þróast í átt til aðskilnaðar og jafnvel valdið togstreitu og
átökum á milli innflytjenda og móttökusamfélagsins (de Haas o.fl, 2020).
Berry (1997) telur að ekki sé unnt að koma á samþættingarstefnu í samfélögum þar sem ekki er
víðtækt samþykki fyrir gildum menningarlegs fjölbreytileika. Molina og Rodríguez-García (2018)
segja að margt bendi til þess að í móttökusamfélagi þar sem ekki er fyrir einhugur um samþætt-
ingarstefnu geti samfélagsleg áföll á borð við efnahagskreppu, óeirðir eða hryðjuverk gert sam-
félagið andhverft samþættingarstefnunni (Molina og Rodríguez-García, 2018). Það er í samræmi
við hugmyndir Bourhis og fleiri (1997) sem telja að ef ekki sé samræmi á milli hugmynda móttöku-
samfélagsins og innflytjenda um það hvernig aðlögunni sé háttað geti skapast vandamál og jafnvel
ágreiningur á milli hópa. De Haas og fleiri (2020) telja að slíkt ástand sé kjörfarvegur fyrir po-
púlisma og kynþáttafordóma, þar sem auðvelt sé að kenna minnihlutahópum um allt sem miður fer.
Kenningunni um hópógnun (Hjerm, 2009) (e. group threat theory), sem lýsir upplifun meirihlutans
þegar honum finnst stafa ógn af nýjum samfélagshópi vegna ótta við samkeppni um takmörkuð gæði
og mögulega pólitíska þátttöku minnihlutans, var ætlað að skýra slík átök.
Rannsóknir á viðhorfum til innflytjenda
Vöxtur hefur verið í rannsóknum á innflytjendamálum á Íslandi undanfarin ár. Þær rannsóknir sem
gerðar hafa verið á viðhorfum hafa beinst að upplifun innflytjenda sjálfra (Kjartan Ólafsson og
Markus Meckl, 2013; Stéphanie Barillé og Markus Meckl, 2016), hinu menningarlega sjónarhorni
á fordóma á Íslandi (Kristín Loftsdóttir, 2013) og viðhorfum atvinnurekenda til innflytjenda á ís-
lenskum vinnumarkaði (Anna Wojtynska o.fl., 2011; Kristín Loftsdóttir o.fl., 2016). Niðurstöður
rannsóknar Evu Heiðu Önnudóttur frá árinu 2009 um viðhorf Íslendinga til innflytjenda bentu til
þess að Íslendingar teldu að innflytjendur ættu að taka upp siði og hefðir þess lands sem þeir flytja
til. Jafnframt að afstaða Íslendinga til innflytjenda hafi orðið neikvæðari eftir því sem innflytjendum
hefur fjölgað. Ekki kom fram munur á viðhorfum fólks eftir aldri í þessu tilliti (Eva Heiða Önnudótt-
ir, 2009). Niðurstöður Þórodds Bjarnasonar og fleiri (2019) úr rannsókn á tengslum búsetuflutninga
á norðanverðu Íslandi og viðhorfa til innflytjenda bentu til þess að þeir sem tilheyra aldurshópnum
67 ára og eldri væru almennt umburðarlyndari í garð innflytjenda en þeir sem væru yngri. Þá bentu
niðurstöður þeirrar rannsóknar einnig til þess að þeir Norðlendingar sem flust höfðu búferlum á æv-
inni væru umburðarlyndari gagnvart innflytjendum heldur en þeir sem höfðu alltaf búið á sama stað.
Erlendar rannsóknir eru ríkulegri á þessu sviði (de Haas o.fl., 2020). Í rannsókn Kosic, Mannetti
og Sam frá 2006 kemur fram að þeir sem hafa neikvæð viðhorf í garð innflytjenda kjósi fremur sam-
lögunarstefnu en samþættingarstefnu. Niðurstöður rannsókna benda einnig til þess að aldur tengist
viðhorfum fólks í garð innflytjenda. Þannig benda niðurstöður Bridges og Mateut (2014) til þess að
þeir sem eldri eru hafi neikvæðari viðhorf í garð innflytjenda. Rannsóknir benda jafnframt til þess
að konur séu heldur meira samþættingarlega þenkjandi en karlar (Bridges og Mateut, 2014; Þór-
oddur Bjarnason o.fl., 2019). Fjölmargar rannsóknir sýna að fólk með hærri menntun er jákvæðara
í garð innflytjenda (Easterbrook o.fl., 2016) og síður hlynnt samlögunarstefnu (Callens o.fl., 2019;
Verkuyten, 2009). Í skýrslu framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins (Scipioni o.fl., 2020) segir að
hlutfallslegur fjöldi innflytjenda á tilteknum svæðum spái ekki fyrir um neikvæð viðhorf gagnvart
innflytjendum eða líkur á að fólk kjósi stjórnmálaflokka sem tala fyrir ströngum reglum gagnvart
innflutningi fólks. Efnahagslegir og lýðfræðilegir þættir á borð við háan aldur, litla menntun og lágar
tekjur og að búa í fámenni og þar sem byggðin er dreifð geri það aftur á móti. Samkvæmt þessu þarf
ekki að gera ráð fyrir að hlutfall innflytjenda af íbúafjölda tengist viðhorfum en það er áhugavert
rannsóknarefni hvort hlutfallsleg fjölgun innflytjenda gerir það. Aftur á móti má gera ráð fyrir að
fámenni, dreifbýli og lágar tekjur tengist því að fólk aðhyllist samlögunarstefnu.
Þær rannsóknir sem bera saman viðhorf heimamanna og innflytjenda sýna oftast einhvern mun á
viðhorfum þessara hópa (Callens o.fl., 2019). Í þeim rannsóknum hafa heimamenn nánast undantekn-
ingalaust verið hlynntari samlögunarstefnu heldur en innflytjendur (Callens o.fl., 2019). Hugsanlega