Íslenska þjóðfélagið - 23.12.2021, Blaðsíða 44

Mannekla lögreglu og mjúk löggæsla í dreifbýli
44 ..
Gallinn við nálægðina er m.a. þau slæmu áhrif sem hún getur haft á einkalíf lögreglumanna (Buttle
o.fl., 2010). Það getur t.a.m. dregið dilk á eftir sér að eiga við vini og ættingja sem brjóta af sér. Hins
vegar geta dreifbýlislögreglumenn sjaldnast sagt sig frá málum því enginn kemur í þeirra stað.
Starfið getur stundum verið erfitt þar sem maður þekkir alla og vinir mínir hafa
stundum ekki talað við mig í ár. Þetta hefur svolítið áhrif á einkalífið . . . Maður
missir ákveðin mannréttindi við að starfa í lögreglunni . . . Þetta fylgir því að
maður starfar í litlu samfélagi. Þú ert almenningseign í rauninni (Óttar).
Mikill sýnileiki dreifbýlislögreglumanna hefur einnig áhrif á fjölskyldumeðlimi viðkomandi, sem
stundum eru t.d. áreittir vegna tengsla sinna við lögregluna. Algengara er þó að lögreglumönnum
sjálfum sé hótað (Ólafur Örn Bragason, 2006). Viðmælendur sögðu að nálægðin gerði lögreglu-
starfið flóknara og reyndu að setja mörk, með misgóðum árangri.
„Því fámennari sem staðurinn er, því erfiðara er [að halda skýrum mörkum milli vinnu og einka-
lífs]. Vinnan er líka öðruvísi því maður býr líka í samfélaginu“ (Anna). Klemma dreifbýlislögreglu-
manna felst í því að þeir vilja skila góðu verki en lifa í góðri sátt við samfélagið þess utan. Hættan
við nálægðina er þó sú að hún gleypi lögreglumenn, sem búa þegar í hálfgerðu „fiskabúri“ þar sem
nærsamfélagið fylgist grannt með þeim (Oliver og Meier, 2004): „En á móti kom að þú þurftir eigin-
lega að vinna málin út frá því að þú gætir síðan lifað í sama samfélagi. Þú gast ekki leyft þér að vera
að fara fram úr þér á nokkurn hátt eða gera mistök“ (Óttar). Lykilatriði hvað þetta varðar, að mati
viðmælenda, er að vera kurteis og fagmannlegur, lesa samfélagið rétt, nálgast aðstæður af mýkt og
hugsa til framtíðar. Þetta krefst varkárrar ákvarðanatöku; þess að finna jafnvægi milli strangrar túlk-
unar lagabókstafsins og þess hvað er best til langframa. Dæmi: Í stað þess að bregðast alltaf harka-
lega við þegar einhver brýtur lög leggja dreifbýlislögreglumenn áherslu á langtímalausnir (Slade,
2012), s.s. aðvara við minniháttar brot og einblína á alvarleg mál. Tilslakanir geta hins vegar komið
í bakið á mönnum:
Á meðan það var gott að tala við fólk og hafa fólkið með sér, þá mátti aldrei gefa
of mikinn slaka því þá misstum við bara virðinguna. Og það var erfið lína að eiga
við, hvenær þú ættir að ganga harðar fram og hvenær ekki og auðvitað var það
bara alltaf matsatriði (Orri).
Viðmælendur nefndu dæmi um lögreglumenn sem voru of stífir eða gáfu of mikinn slaka og liðu
fyrir það. Ýmsir fræðimenn undirstrika sérstaklega í þessu samhengi að hörð löggæsla sé óviðeig-
andi í dreifbýli og að fólk samþykki ekki slíka nálgun (Wood og Trostle, 1997; Wooff, 2017). Dreif-
býlislöggæsla er m.ö.o. jafnvægislist sem byggist fyrst og fremst á árangursríkum samskiptum og
gagnkvæmu trausti.
Mjúk löggæsla: Góð samskipti eru lykillinn
Mannleg samskipti einkenna lögreglustarfið öðru fremur og árangursrík löggæsla veltur einkum á
góðri samvinnu og trausti almennings (Skogan, 2005). Traust þýðir hér að almenningur treystir því
að lögreglan sé starfi sínu vaxin og hafi góð áform, n.t.t. „að segja að við treystum ykkur þýðir að við
trúum því að þið hafið góðar fyrirætlanir gagnvart okkur og að þið séuð hæf til þess að framkvæma
það sem við treystum ykkur til að gera“ (Hardin, 2006:17).
Þetta er auðvitað öðruvísi [dreifbýlislöggæsla], þú hefur mikið sjálfstæði í því
að vinna einn og samskiptin við fólk eru allt öðruvísi og nándin miklu meiri. Ég
hef starfað á höfuðborgarsvæðinu, svo ég hef samanburðinn, og samskiptin eru
allt öðruvísi. Menn leysa frekar málin [í dreifbýli] með því að tala saman frekar
en hitt [með valdbeitingu], eins og er til dæmis á höfuðborgarsvæðinu. Þetta er