Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2022, Blaðsíða 58

58 Tímarit hjúkrunarfræðinga | 2. tbl. 98. árg. 2022
svæfingaáhættuflokki I og II en svæfingalæknir er þó alltaf
tiltækur ef á þarf að halda (Norsk anesthesiologisk forening,
2016). Gæðastaðlar í Svíþjóð eru að mörgu leyti sambærilegir,
en sjálfstæði svæfingahjúkrunarfræðinga jafnvel enn meira en
í Noregi (Riksföreningen för Anestesi och Intensivvård, 2008).
Á Íslandi er hins vegar nánast alltaf svæfingalæknir hjá
sjúklingi við innleiðslu svæfingar og þegar hann er vakinn.
Starfssvið svæfingahjúkrunarfræðinga virðist því að
einhverju marki þrengra hér á landi en í nágrannalöndunum.
Gæðastaðlar, hæfniviðmið eða ítarlegar starfslýsingar eru ekki
til fyrir svæfingahjúkrunarfræðinga á Íslandi.
Í þeim tilgangi að styrkja stöðu svæfingahjúkrunar og efla
svæfingaþjónustu á Íslandi var markmið rannsóknarinnar
að greina þau viðhorf sem ríkja til faglegrar samvinnu,
hlutverka og ábyrgðar hjá svæfingalæknum og svæfinga-
hjúkrunarfræðingum á Íslandi.
Rannsóknin var lýsandi samanburðarrannsókn á
viðhorfum tveggja fagstétta. Þýði hennar voru meðlimir
í fagfélagi svæfingahjúkrunarfræðinga innan Félags
íslenskra hjúkrunarfræðinga (N = 115) og Svæfinga- og
gjörgæslulæknafélagi Íslands (N = 53) í janúar 2020.
Rannsóknin var kynnt fyrir stjórnum félaganna, sem afhentu
netfangalista meðlima sinna. Gögnum var safnað í mars og
apríl 2020 og sá Rannsóknarmiðstöð Háskólans á Akureyri
um þann þátt rannsóknarinnar. Þátttakendum var sendur
tölvupóstur með kynningarbréfi og vefslóð á vefkönnun (www.
sogosurvey.com) ásamt boði um þátttöku í rannsókninni.
Sendir voru þrír áminningartölvupóstar á tímabilinu.
Þátttakendum var gerð grein fyrir því að þeim bæri ekki
skylda til að svara spurningalistanum. Þeim væri frjálst að
hætta svörun án útskýringa á öllum stigum og að svörun
spurningalistans teldist ígildi upplýsts samþykkis. Niðurstöður
voru afhentar rannsakendum á ópersónugreinanlegu
formi. Ekki reyndist þörf á leyfi frá Vísindasiðanefnd eða
Persónuvernd vegna framkvæmdar rannsóknarinnar.
Mælitæki
Jefferson-mælitækið um viðhorf til samvinnu lækna
og hjúkrunarfræðinga (e. Jefferson Scale of Attitudes
Toward Physician – Nurse Collaboration) var notað.
Heildarspurningalistinn innihélt að auki eina fullyrðingu
þar sem þátttakendur voru beðnir um að taka
afstöðu til fullyrðingarinnar: ,,Hlutverk og starfssvið
svæfingahjúkrunarfræðinga er vel skilgreint og skýrt“.
Jefferson-mælitækið var upphaflega hannað til að meta
viðhorf til hjúkrunarfræðinga og starfa þeirra (Hojat og
Herman, 1985). Byggt á kenningum um árangursríka
samvinnu var það síðar þróað til að meta viðhorf lækna
og hjúkrunarfræðinga til samvinnu (Hojat o.fl., 1999). Það
hefur verið notað í rannsóknum víða um heim undanfarna
tvo áratugi, þýtt á átta tungumál og aðlagað að ýmsum
heilbrigðisstéttum (Jones o.fl., 2013; Park o.fl., 2014; Ward
o.fl., 2008). Fyrri rannsóknir hafa mælt innri áreiðanleika
mælitækisins með alfastuðli (e. Chronbach´s alpha) og
AÐFERÐ
Viðhorf til faglegrar samvinnu í svæfingaþjónustu á Íslandi
fengið niðurstöður á bilinu 0,70 til 0,93. Þetta bendir til
þess að innra samræmi og áreiðanleiki mælitækisins sé
að minnsta kosti í meðallagi og að næmni til að mæla
mun á viðhorfum lækna og hjúkrunarfræðinga til faglegrar
samvinnu sé til staðar (Dougherty og Larson, 2005; House og
Havens, 2017; Jones o.fl., 2013; Ward o.fl., 2008). Mælitækið
samanstendur af 15 fullyrðingum sem þátttakandi tekur
afstöðu til á fjögurra stiga Likert kvarða (1 = mjög ósammála,
2 = frekar ósammála, 3 = frekar sammála, 4 = mjög sammála).
Mögulegur heildarfjöldi stiga er á bilinu 15-60 og benda fleiri
heildarstig til jákvæðara viðhorfs til samvinnu. Höfundar
mælitækisins notuðu sambland af huglægu og hlutlægu mati
til þess að ákvarða hvaða fullyrðingar teldust til jákvæðra eða
neikvæðra viðhorfa. Fullyrðingarnar skiptast niður í fjögur
meginþemu; sameiginleg menntun og samskipti í starfi (sjö
fullyrðingar), sem metur viðhorf til sameiginlegrar menntunar
og þjálfunar í samvinnu og teymisvinnu; umönnun eða
lækning (þrjár fullyrðingar), sem metur viðhorf til þess að
svæfingahjúkrunarfræðingar sinni sálrænum þörfum sjúklinga
og sjúklingafræðslu; sjálfstæði svæfingahjúkrunarfræðings
(þrjár fullyrðingar), sem metur viðhorf til þess að svæfinga-
hjúkrunarfræðingar taki þátt í ákvörðunum varðandi
meðferð skjólstæðinga og stefnumótun í heilbrigðisþjónustu;
og að síðustu vald læknis (tvær fullyrðingar), sem metur
viðhorf til þess að læknar eigi að fara með ráðandi vald
í heilbrigðisþjónustu. Þar sem báðar fullyrðingar þessa
síðasta þema eru neikvætt orðaðar gagnvart samvinnu,
þ.e. „mjög sammála“ bendir til mjög neikvæðs viðhorfs, er
stigagjöf fyrir þær snúið við til að gæta samræmis, samkvæmt
leiðbeiningum höfunda mælitækisins. Því benda fleiri stig til
jákvæðara viðhorfs til samvinnu og höfnunar á því að læknar
eigi að fara með ráðandi vald (Hojat o.fl., 1999).
Leyfi var fengið frá höfundi mælitækis til þýðingar þess yfir á
íslensku og aðlögunar að þýði rannsóknarinnar. Til að byrja
með þýddu þrír heilbrigðisstarfsmenn mælitækið úr ensku
yfir á íslensku, hver í sínu lagi. Rannsakendur fóru svo yfir
þýðingarnar og komu sér saman um eina útgáfu. Mælitækið
var aðlagað að notkun í svæfingaþjónustu á sama hátt og í
fyrri sambærlegum rannsóknum (Jones og Fitzpatrick, 2009;
Taylor, 2009) og var orðið ,,svæfingahjúkrunarfræðingur“
notað í stað ,,hjúkrunarfræðingur“ og orðið ,,svæfingalæknir“
í stað ,,læknir“ þar sem við átti. Einnig var fullyrðing varðandi
ákvörðun um útskrift af sjúkrahúsi aðlöguð og vísað til
útskriftar af vöknunardeild.
Til að viðhalda áreiðanleika og réttmæti mælitækisins var
notast við vitræna viðtalstækni (Beatty og Willis, 2007).
Næsta skref í þýðingarferlinu var því að leggja mælitækið
fyrir aðra þrjá heilbrigðisstarfsmenn og voru tekin viðtöl við
þá í kjölfarið til að meta skilning þeirra á fullyrðingunum.
Ábendingar sem komu fram í viðtölunum voru yfirfarnar
af rannsakendum og smávægilegar breytingar gerðar á
orðalagi. Í samráði við eiganda mælitækisins var lokaútgáfan
borin saman við upprunalegu útgáfu mælitækisins af fjórum
heilbrigðisstarfsmönnum og einum fræðimanni með reynslu
af þýðingu mælitækja. Ein lagfæring á orðalagi var gerð og
íslenska þýðingin samþykkt af þeim í kjölfarið.
Greining gagna
Við tölfræðiúrvinnslu voru notuð forritin Excel og RStudio,
útgáfa 1.3.959. Gögn voru sett fram sem fjöldi, hlutföll,