Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2022, Blaðsíða 61

2. tbl. 98. árg. 2022 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 61
Ritrýnd grein | Peer review
Sjálfstæði svæfingahjúkrunarfræðings
Afstaða svæfingahjúkrunarfræðinga mældist jákvæðari
en svæfingalækna í þessu þema (p = 0,013), en þó
reyndist ekki marktækur munur á afstöðu til einstakra
fullyrðinga. Flestir þátttakendur (94,9%) voru sammála
um að svæfingahjúkrunarfræðingar ættu að taka þátt í
stefnumótandi ákvörðunum er varðaði þá stoðþjónustu
sem þeir treystu á í starfi sínu. Þátttakendur voru allir
sammála um að svæfingahjúkrunarfræðingar ættu að
bera ábyrgð gagnvart sjúklingi á þeirri hjúkrunarmeðferð
sem þeir veita. Þá voru allir þátttakendur sammála þeirri
fullyrðingu að svæfingahjúkrunarfræðingar ættu að ganga
úr skugga um að fyrirmæli svæfingalækna væru rétt ef þeir
teldu að framkvæmd þeirra gæti skaðað sjúkling, en 73,7%
svæfingalækna og 86,6% svæfingahjúkrunarfræðinga voru
mjög sammála þessari fullyrðingu.
Vald læknis
Í báðum spurningum þessa þema var stigagjöf snúið við
og benda því fleiri stig til jákvæðara viðhorfs til samvinnu
og höfnunar á því að læknar eigi að fara með ráðandi
vald. Meðalstigafjöldi í hópi svæfingahjúkrunarfræðinga
var hærri en meðalstigafjöldi í hópi svæfingalækna í
þeim báðum og svæfingalæknar því líklegri til að vera
sammála fullyrðingunum um að læknar eigi að fara með
ráðandi vald (p < 0,001). Hlutfall svæfingalækna (66,7%)
sem taldi að læknar ættu að hafa ráðandi vald í öllum
heilbrigðismálum var tífalt hærra en hlutfallið (6,7%) í hópi
svæfingahjúkrunarfræðinga. Um 72,3% svæfingalækna voru
sammála um að meginhlutverk svæfingahjúkrunarfræðinga
væri að framfylgja fyrirmælum svæfingalækna en 79,6%
svæfingahjúkrunarfræðinga voru ósammála þeirri fullyrðingu.
Hlutverk svæfingahjúkrunarfræðinga
Alls tóku 86 þátttakendur afstöðu til spurningarinnar „Hlutverk
og starfssvið svæfingahjúkrunarfræðinga er vel skilgreint og
skýrt“ og voru 52,3% sammála fullyrðingunni. Marktækur
munur var á afstöðu stéttanna til þessarar fullyrðingar (p =
0,045); meðalstigafjöldi í hópi svæfingahjúkrunarfræðinga
var 2,6 (± 0,9) og meðalstigafjöldi í hópi svæfingalækna 2,2 (±
0,6). Í hópi svæfingahjúkrunarfræðinga voru 44,3% ósammála
fullyrðingunni, en 68,4% í hópi svæfingalækna.
Rannsókn okkar sýnir að viðhorf svæfingahjúkrunarfræðinga
og svæfingalækna til samvinnu eru nokkuð jákvæð. Viðhorf
svæfingahjúkrunarfræðinga til samvinnu eru í heildina
heldur jákvæðari en viðhorf svæfingalækna, þó að ekki
muni miklu. Þetta er í samræmi við niðurstöður erlendra
rannsókna meðal hjúkrunarfræðinga og lækna almennt
(House og Havens, 2017), en viðhorf í svæfingaþjónustu
virðast jákvæðari hjá svæfingalæknum hér á landi
samanborið við fyrri rannsóknir í Bandaríkjunum (Jones og
Fitzpatrick, 2009; Taylor, 2009). Rannsóknin varpar einnig
ljósi á mjög áhugaverðar niðurstöður varðandi hlutverk
og starfssvið svæfingahjúkrunarfræðinga sem reyndust
óskýr, sér í lagi hjá svæfingalæknum. Staðan var þó ekki
UMRÆÐA
mikið betri hjá svæfingahjúkrunarfræðingum, því annar
hver svæfingahjúkrunarfræðingur segir að starfssvið og
hlutverk sitt sé ekki nægilega vel skilgreint og skýrt. Þetta er
áhyggjuefni sem að okkar mati þarf að bregðast við.
Afstaða þátttakenda til einstakra fullyrðinga og þema gefa
mjög athygliverðar vísbendingar. Tífaldur munur á afstöðu
fagstéttanna til þess hvort læknar eigi að fara með ráðandi
vald í öllum heilbrigðismálum er mjög afgerandi niðurstaða
og þrátt fyrir að fyrri rannsóknir hafi vissulega sýnt fram á
valdabaráttu þessara stétta (Aagaard o.fl., 2017; Jameson,
2003; Karam o.fl., 2018) áttum við ekki von á svona miklum
mun. Það viðhorf meirihluta svæfingalæknanna, að
meginhlutverk svæfingahjúkrunarfræðinga sé að framfylgja
fyrirmælum svæfingalækna er trúlega af sama meiði og
kom þetta viðhorf sterklega fram í sambærilegri rannsókn í
Bandaríkjunum (Jones og Fitzpatrick, 2009). Þó ber að hafa í
huga að einungis tæplega helmingur starfandi svæfingalækna
hér á landi tók þátt í rannsókninni og því verður að túlka
niðurstöðurnar með þeim fyrirvara. Sænsk rannsókn
sýndi mun jákvæðari viðhorf hjá heilsugæslulæknum til
samvinnu (Hansson o.fl., 2010), en viðhorf lækna til hlutverka
hjúkrunarfræðinga hafa þó lítið verið rannsökuð með tilliti
til sérgreina. Samkvæmt skilgreiningu Karam o.fl. (2018)
snýst samvinna meðal annars um sameiginlega ábyrgð
á ákvarðanatöku. Því kemur spánskt fyrir sjónir að flestir
svæfingalæknar telji að þeir eigi að fara með ráðandi vald og
að meginhlutverk svæfingahjúkrunarfræðinga sé að framfylgja
fyrirmælum þeirra, en líta þó á svæfingahjúkrunarfræðinga
sem samstarfsmenn sína frekar en aðstoðarmenn. Þetta
bendir mögulega til þess að skilningur fagstéttanna á
samvinnu sé ekki sá sami, en það er vel þekkt að læknar og
hjúkrunarfræðingar líti samvinnu ólíkum augum (House og
Havens, 2017; Makary o.fl., 2006) og því snúið að bera saman
viðhorf til hennar. Þrátt fyrir að svör þátttakenda byggist
á huglægu mati þeirra á hvað telst fagleg samvinna, fer sú
afstaða að annar aðilinn eigi að fara með valdið ekki saman
við aukna áherslu á teymisvinnu í heilbrigðiskerfinu (Rosen
o.fl., 2018; Wacker og Kolbe, 2014; World Health Organization,
2010).
Styrkleikar og takmarkanir rannsóknarinnar
Meginstyrkur rannsóknarinnar felst í því að notað var
viðurkennt staðlað mælitæki sem gefur möguleika á
samanburði við þær fjölmörgu erlendu rannsóknir sem
það hefur verið notað í. Mælitækið er þó ekki gallalaust
og þrátt fyrir að vandað hafi verið til við þýðingu þess eru
spurningar sem hægt er að skilja á ólíka vegu eða eiga illa
við markhópinn, rétt eins og í frumeintakinu. Þar sem engin
hæfniviðmið, gæðastaðlar eða ítarlegar starfslýsingar eru
til fyrir störf svæfingahjúkrunarfræðinga á Íslandi þótti
höfundum rannsóknarinnar mikilvægt að kanna hvort
fagaðilar í svæfingaþjónustu teldu að hlutverk og starfssvið
svæfingahjúkrunarfræðinga væru skýr. Til þess að meta þetta
var einungis ein samsett spurning þar sem samtímis var
spurt um hlutverk og starfssvið. Ekki er hægt að alhæfa út frá
svörum við henni, en þau gefa þó til kynna að mikilvægt sé
að skoða þetta nánar og þörf á að skilgreina hæfniviðmið og
starfssvið svæfingahjúkrunarfræðinga.
Takmarkanir rannsóknarinnar voru lítið úrtak og tiltölulega
lágt svarhlutfall, sérstaklega hjá svæfingalæknum. Gæti