Úrval - 01.06.1949, Blaðsíða 62
Kunnur, breskur ríthöfundur og heims-
spekingur skýrir í stuttu en glöggu
máli frá helztu niðurstöðum
vísindanna um —
Eðli og ásigkomulag alheimsins.
Úr bókinni „Human Knowledge",
eftir Bertrand Bussell.
■JVTEWTON rak að kalla má
1 ’ smiðshöggið á þá kenningu,
að sólin og reikistjörnurnar séu
fullskapað kerfi, að sólin en ekki
jörðin sé miðdepill sólkerfisins,
gagnstætt skoðunum Aristótel-
esar og heimspekinga miðald-
anna; að ef himintunglin fengju
að ráða sér sjálf, myndu þau
hreyfast í beina línu en ekki í
hringi; að raunverulega hreyfð-
ust þau hvorki í beina línu né
hringi, heldur í sporöskju; og að
engin utanaðkomandi áhrif séu
nauðsynleg til að viðhalda
hreyfingu þeirra.
Um upphaf þessa kerfis hafði
Newton ekkert vísindalegt að
segja; hann gerði ráð fyrir, að
við sköpunina hefði hönd guðs
varpað þeim í snertilínu-stefnu
og síðan hefði þyngdarlögmál-
ið tekið við stjórninni.
Fyrir daga Newtons hafði
Descartes reynt að setja fram
kenningu um upphaf sólkerfis-
ins, en hún reyndist ekki hald-
góð. Kant og Laplace fundu
upp kenninguna um þokuheim-
inn, en samkvæmt henni hafði
sólin myndast við þéttingu eins-
konar frumþoku, og út frá
henni köstuðust svo reikis-
stjörnurnar ein á fætur annarri
vegna vaxandi snúningshraða
hennar. Þessi kenning rejmdist
einnig gölluð, og nútímastjörnu-
fræðingar hallast að þeirri
skoðun, að reikisstjörnurnar
hafi myndast við það, að önnur
stjama fór nálægt sólinni. Eng-
inn efast um, að reikisstjörnurn-
ar hafi fyrir einhver áhrif
myndast úr sólinni.
Merkilegustu framfarir síð-
ustu tíma í stjömufræði eru í
sambandi við fastastjörnurnar
og stjörnuþokumar. Sú fasta-
stjarna, sem næst er jörðu, er
um 40 X1012 km fjarlægð (40