Úrval - 01.06.1949, Page 94

92
ÚRVAL
fjölförnurn þjóðvegum í skóg-
lendi sínu. Það eru ekki þessi
raunverulegu óttaefni, sem
valda óþoli okkar og skjálfta.
Það er óttinn, sem býr innra
með okkur. Hann er hinn ótta-
legi fyrirburður.
Það sem barnið reynir á upp-
vaxtarárum sínum er gerólíkt
reynslu ailra annarra dýra. Sú
reynsla er tvíþætt og hvorir-
tveggja þættirnir þungbærir.
Önnur er sú reynsla barnsins,
að það lifir í heimi fullorðinna,
sem sjálft er haldið sífelldum
ótta: hlaðið áhyggjum, kvíða-
fullt, hikandi og efagjarnt, og
allt þetta orkar á barnið og
mótar lífsviðhorf þess. Hin er
sú reynsla, að þegar barnið vex
upp, finnur það bærast með
sér margvíslegar hneigðir og
hvatir, sem eru því jafnnáttúr-
legar og hinum ferfættu jafn-
öldrum þess, en jafnframt er
því sagt, að nálega allar þessar
hneigðir séu syndsamlegar,
blygðunarfullar eða rangar.
Þetta kemur af stað togstreitu,
sem tætir sálina og sáir í hana
djúprættri sektarvitund: tog-
streitu milli sterkra náttúru-
hvata annars vegar og knýjandi
þarfar þess fyrir viðurkenningu
hinna fullorðnu hins vegar, en
ef hún glatast, glatast um leið
ást og öryggi.
Fyrstu kynni barnsins af ótt-
anum, sem það fær gegnum
fordæmi og reynslu — eru
margvísleg. Ég minnist í því
sambands tilrauna, sem John
B. Watson gerði. Hann leiddi
margskonar dýr fyrir lítið
barn, og uppgötvaði að barnið
lét ekki í ljósi neinn ótta við
þau. Kettir, snákar, hundar, og
rottur . . . ekkert þeirra vakti
hjá því annað en heilbrigða at-
hygli og forvitni. Svo sýndi
Watson barninu hvíta rottu, og
um leið og það rétti fram hönd-
ina í áttina til rottunnar, sló
Watson bylmingshögg á járn-
stöng fyrir aftan barnið. Barn-
ið hrökk auðvitað við og varð
óttaslegið. Skömmu síðar end-
urtók Watson þenna leik. Ekki
þurfti að endurtaka hann nema
nokkrum sinnum áður en barnið
tók að sýna óttamerki um ieið
og það sá hvíta rottu. Það er
einnig athyglisvert, að það
sýndi upp frá því sömu ótta-
merki gagnvart öllu, sem var
loðið og hvítt.
Flest börn fá kynni sín af
óttanum með svipuðu móti.
Barnið stingur óhreinum fingr-
inum upp í sig, og það sér ótta-