Bókasafnið - 01.02.1999, Page 5

mín með sannfæríngarkrafti, heldur flæktist ég í aukaatrið-
um einsog því hvað hægt væri að hlaða upp mörgum undir-
sængum hér í Laxnesi, þángatil þær tækju uppí loft. Eg var
leingi siæmur með það, og er enn, að aðalatriðið í bók vill
fara fyrir ofan garð og neðan hjá mér og ég lendi á bólakaf í
einhverjum titlíngaskít þaðan sem ég má mig hvergi hræra.
En það sem fer alveg með mig í sögum, ekki síst hjá H. C.
Andersen, eru blómálfalýsíngar
og svonefndir ljóðrænir og epli- í
berandi þorskhausabaggar úr '
Kína eða Himnaríki og slíkum
stöðum; þó segi ég ekki að
svona skrafelsi hafi beinlínis
vakið hjá mér andlega uppreisn; j
en það sem verra var: líkamleg- '
an geispa. Er mögulegt að ein
sagan hafi heitið Þumalína,
önnur Vondi dreingurinn, og
þarnæst komið sagan Förunaut- j
urinn? Svona sögur bundu
endahnútinn á Andersen fyrir
mér um sinn; að sumu leyti fyr-
ir fult og alt. Viðkvæmni hans
hrífur enn á mig öfugt við til-
gáng sinn. Heimsádeila hans
afturámóti kallar stundum fram
hjartnæmar myndir af stöðu fá-
tæks manns sem er að reyna að
vera maður með mönnum útí
heiminum, sítakandi ofan og sí-
skrikandi fótur, einsog Chaplin
á okkar tíð, nema hvað Ander-
sen er oftast ljósmyndaður með
pípuhatt; og lögreglan í skol-
ræsinu einlægt með sama reig-
íngi að krefja hann um passann
hans. Kanski frumlestur minn á
íslendíngasögum, sem hófst um þessar mundir, hafi spilt
smekk mínum fyrir stéctarviðkvæmni Andersens, sjónarmiði
tindátans. I íslendíngasögum er sá sem ferðast útí heim,
hverra manna sem hann er, einginn tindáti, heldur nákvæm-
lega jafngóður og sá kóngur eða þræll sem hann hittir fyrir
þá og þá, enda Auðunar þáttur vestfirska í meira lagi torskil-
inn útlendíngum.
I Lestrarfélagi Lágafellssóknar var Þúsund og ein nótt, þá
nýkomin í annarri útgáfu, einnig í þýðíngu Steingríms úr
þýsku. Þetta var fyrirtaks lesníng handa krakka einsog
stráknum í Laxnesi, sem var alæta á letur þó hann skildi ekki
altént orðin, þvfsíður sambandið milli þeirra. Þó síaðist inní
mig úir Þúsund og einni nótt andrúmsloft þjóða sem lifað
höfðu í birtu hámenníngar á frumtíð íslandsbygðar. Vesírar
Bagdaðborgar og Harún al Raskíð sjálfur, kaupmenn sem
teyma úlfaldalestir um eyðimerkur, Sindbað sæfari og vefar-
arnir frá Kasmír, að ógleymdum djinn í glasi, alt þetta lið
gerði hinn ágæta mann Skyr-
pokalat óvígan, svo og Irafells-
móra; meira að segja meðala-
draug eins og Eyaselsmóra sem
einnig bjó í glasi. Blær heit-
tempraða beltisins ieið um 63°
norðlægrar breiddar, eldloft
blandið pipar og negul. Og þó
Þúsund og ein nótt væri sum-
staðar leiðinleg var hún þó dá-
lítil uppbót á Biflíuna sem ætt-
uð er af sömu slóðum.
Þegar ég lít til baka og rifja
upp þær bækur sem ég las í
bernsku tek ég altíeinu eftir því
að þessar bækur eiga ekkert
skylt við barnabækur. Eg held
blátt áfram að barnabækur hafi
verið óþekt hugtak á Islandi
þegar ég var að alast upp. Sú
vara fékst ekki nema munnlega
af þeim ömmum sem sögðu
kynjasögur, og það gerði ekki
mín. Við sem ekki höfðum
draugasögur og trölla, urðum að
láta okkur duga sígildar heims-
bókmentir. Eg er á sjöunda ár-
inu þegar Bernskan eftir Sigur-
björn Sveinsson kemur út. Bók-
in barst að vísu snemma til okk-
ar, en ég var kotroskinn krakki, og eftir Mjallhvít þóttu mér
söguefni Sigurbjörns lítilfjörleg; ég nenti ekki að hugsa um
þau. Mér fanst sá maður hafa harla lítinn skáldametnað, sem
lagði sig niður við að safna skrýtlum um krakka uppí sveit.
Þegar ég les Bernskuna I og II núna sé ég að þetta eru bækur
handa bókmentasælkerum; furðu margar þessara smásagna
eiga heima meðal gimsteina túngunnar; ég nefni Ungu hjón-
in sem dæmi.
/ túninu heima (bls. 131-137)
Reykjavík: Helgafell, 1975
Mynd eftir Nínu Tryggvadóttur, 1942. (Eign Landsbókasafns íslands)
Bókasafnið 23. Arg. 1999
3