Bókasafnið - 01.02.1999, Blaðsíða 8

myndefnið aðeins til skrauts? Hversu fljótt kemur efnið upp
J á skjáinn? Er myndrænn bakgrunnur á kostnað hraðans?
j Æskilegt er að hægt sé að sleppa því að keyra upp grafík vef-
síðu til að flýta fyrir skoðun hennar.
Niðurstaða: Stenst umrædd vefsíða kröfur sem heimild og
er hún yfirleitt þess virði að setja hana á skrá yfir valdar vef-
síður (e. bookmark) og safna í sarpinn til að nota síðar?
Mikil áhersla hefur fram til þessa verið lögð á tæknina
sjálfa, upplýsingatæknina sem slíka, en of lítill gaumur hefur
verið gefinn að innihaldi þeirra upplýsinga sem tæknin gefur
aðgengi að sem er sérstak-
lega mikilvægt því upplýs-
ingar útgefnar á Netinu
hafa yfirleitt ekki farið í
gegnum eins mikla úr-
vinnslu og upplýsingar á
prentuðu formi, svo sem
ritstjórn og prófarkalestur.
Ymsar tilraunir hafa ver-
ið gerðar til að útiloka að
tilteknar upplýsingar komi
fram við leit á Netinu.9
Upphaflegi hvatinn að
slíkri aðgreiningu var að
útiloka efni sem álitið var
óæskilegt að börn og ung-
lingar hefðu aðgang að.
Sömu aðferðir má líka nota
sem hjálpartæki við að
finna eftirsóknarvert efni.
Slfkar netvarnir (e.
firewalls) geta lfka orkað
tvímælis.10 I Singapore og Kína er til dæmis verið að gera
tilraunir með netvörn á landsvísu þar sem aðgangur að til-
teknum málþingum (e. newsgroups) og netsíðum er tak-
markaður.
Upplýsingar á rafrænu formi verða stöðugt meiri að vöxt-
um og sífellt verður mikilvægara að skrá þær, flokka og
skipuleggja eftir einhverju ákveðnu kerfi. I því sambandi
hefur hugtakið lýsigögn11 (e. metadata) komið fram á sjónar-
| sviðið. Það er skilgreint sem upplýsingar um gögn og tekur
til upplýsinga um í hvaða samhengi gögnin eru, innihald
þeirra og hvar þau er að finna. Spjaldskrár bókasafna eru ein-
falt dæmi um lýsigögn. Almennt er viðurkennt að viðeig-
andi lýsigögn, sem fylgja stafrænum upplýsingum á Netinu,
| séu nauðsynleg til að gera leitir markvissari. Ymsir staðlar
fyrir lýsigögn eru í mótun og má þar til dæmis nefna Dublin
Core (DC) sniðið. Æskilegast væri að hin ýmsu lýsigagnasnið
væru samhæfð. Líftími rafrænna gagna hefur líka verið til
umræðu og virðist mörgum að hann sé frekar skammur.
Ennfremur er rætt um viðbótarlýsigögn (e. super-metadata)
og þau skilgreind sem upplýsingar sem fylgja upplýsingum
á stafrænu formi, svo sem upplýsingar um þau lýsigögn sem
eiga við tiltekin skjöl og ýmsar upplýsingar sem ekki eru í
viðkomandi lýsigögnum, svo sem áætlaður líftími rafræns
skjals, upplýsingar um væntanlegar uppfærslur. Skrá um
bókaskrár er einfalt og kunnuglegt dæmi um slík lýsigögn.
Notlcun Netsins - kennsla
í upplýsingalæsi og gæðamat upplýsinga
Það er ekki nóg að gera Netið aðgengilegt í skólum landsins.
Það þarf líka að kenna að nota hið mikla magn upplýsinga
sem þar er fyrir hendi með gagnrýnu hugarfari. Nemendur
þurfa að læra að átta sig á því að við leit að upplýsingum á
Netinu geta komið upp ó-
vandaðar og vandaðar upplýs-
ingasíður hlið við hlið.
Nú er í smíðum ný náms-
skrá fyrir grunnskólann og
framhaldsskólann sem gert er
ráð fyrir að taki gildi næsta
haust (1999). I almenna
hluta námsskrárinnar er
æskilegt að sérstakur kafli
verði um þá bókasafns- og
upplýsingaþjónustu sem fyrir
hendi á að vera í skólum
landsins. Einnig er æskilegt
að boðið verði skipulega upp
á nám og áfanga í upplýs-
ingafræðum og tölvunotkun.
Æskilegt er að bæði í grunn-
skóla og framhaldsskóla verði
nemendur þjálfaðir í notkun
upplýsingamiðla, þar á meðal
í notkun Netsins, þar sem
ekki væri aðeins lögð áhersla á að nemendur öðluðust færni í
að finna upplýsingar heldur einnig í að meta gæði þeirra og
áreiðanleika. Samfara aðgengi að gífurlegu magni upplýsinga
á Netinu er brýnt að nemendur læri aðferðir til að meta það
efni sem þar er að finna.
Einnig er æskilegt að almenningsbókasöfn bjóði almenn-
ingi upp á sambærilega fræðslu um Netið og möguleika þess
og takmarkanir við heimildaöflun.
Nokkrar kannanir hafa verið gerðar hér á landi á notkun
Netsins. I nýlegri könnun Gallup á Islandi12 kom fram að á
heildina litið hafa rúmlega 60% landsmanna aðgang að Net-
inu. Fyrir tæpu ári var sama tala 51%. Rúmlega 23% þeirra
sem aðgang hafa segjast ekki nota Netið. Notkunin er meiri
hjá körlum en konum, sem ber saman við niðurstöður undir-
ritaðrar13 á netnotkun nemenda í Menntaskólanum við Sund
veturinn 1996-97. Hjá Gallup kom fram að Netið er meira
notað í þéttbýli en dreifbýli. Algengasta notkunin er að
sinna áhugamáli og daglegum rekstri heimilisins. Einnig
kom fram að notkunin virðist markvissari en áður en fróðlegt
væri að sjá sundurgreindara niðurbrot á því til hvers Netið er
notað í raun, til dæmis greiningu á hvaða áhugamálum er
sinnt með hjálp Netsins.
6
Bókasafnið 23. árg. 1999