Bókasafnið - 01.02.1999, Blaðsíða 28

Hægt er að tryggja að ritið finnist þó lýsigögnin liggi í eigin
gagnagrunni, að minnsta kosti ef treysta má að slóðinni
(URL) sé ekki breytt. I Finnlandi, Svíþjóð og Noregi er byrj-
að að gefa netútgáfum svokallað URN (Uniform Resource
Name). Hvert rit fær þá sitt númer (samanber ISBN-númer-
in) og þegar höfundur rits hefur lokið við að leggja inn lýs-
ingu sína í þar til gert eyðublað tengist þetta númer ritinu
sjálfvirkt og verður hluti af því.
Hvar kemur svo Dublin Core inn í þessa umræðu og á
hvern hátt er það frábrugðið öðrum skráningarsniðum, svo
sem AACR2, óteljandi marksniðum og svo framvegis?
Frumkvæðið að Dublin Core kom frá OCLC í mars 1995.
Stuart Weibel, mikil eldsál um skipulagningu efnis á Inter-
netinu, safnaði saman bókasafnsfræðingum, Internetsérfræð-
ingum, flokkunarsérfræðingum og öðrum sem höfðu áhuga,
til fundar í Dublin í Ohio. Þar tókst að semja það sem kallað
hefur verið Dublin Core eða öllu heldur Dublin Core Meta-
data Element Set. I framhaldi af þessum fyrsta fundi hafa
verið haldnir fimm fundir (OCLC Metadata Workshops
Series) þar sem þetta skráningarsnið hefur verið þróað áfram.
Sá síðasti var í Washington í nóvember 1998 og voru þátt-
takendur þar 102 frá 13 löndum í fjórum heimsálfum
(http://purl.oclc.org/dc/workshops/dc6 conference/index.htm).
Þannig hefur Dublín Core orðið nánast alþjóðlegur staðall
hjá áhrifamiklum hópum innan bókasafns- og upplýsinga-
heimsins.
Dublin Core er einfalt, sveigjanlegt og auðskilið skráning-
arsnið. Einfaldleikinn felst í fimmtán undirstöðuþáttum
uppskriftarinnar. Þessir grunnþættir samsvara í mörgum til-
fellum einstökum þáttum í hefðbundinni skráningu (höf-
undur, titill, efnisorð o.s.frv.). Sveigjanleiki og
gagnsæi skráningarsniðsins felst í þeim möguleika
að skilgreina lýsigagnið nánar með undirþáttum og
með því að láta atriði sem heyra saman tengjast á
svo augljósan hátt að ekki þurfi sérhæfingu skrásetj-
arans til að skilja þessi atriði.
Hægt er að grófflokka þættina í (1) þá sem snerta
efni ritsins, (2) þætti tengda uppruna þess, til að mynda höf-
undarrétt og (3) þætti tengda formi ritsins og varanleika.
Efnisþcettir
Titill (title)
Efnisorð (subject)
Lýsing á efni (description)
Verk sem rafræna formið er dregið af (source)
Tungumál (language)
Tengsl við önnur gögn (relation)
Yfirgrip (tímabil eða land sem gögnin eiga við) (coverage)
Upprunaþættir
Höfundur (creator)
Forlag (publisher)
Önnur aðild en höfundaraðild (contributor)
Réttur (rights)
Hvar og hvernig
Dagsetning (date)
Tegund gagna (skýrsla, tölfræði) (type)
Tækniheiti yfir form gagna (t.d. html, txt) (format)
URL eða staðlað númer (URN) (identifier)
(http://purl.oclc.org/dc/about/element_set.htm)
Ofangreind atriði hafa meðal annars verið umræðuefnið á
fundum og er nú jafnvel talað um tvær meginstefnur innan
Dublin Core. Annars vegar eru þeir sem vilja hafa hlutina
mjög einfalda, hafa undirþættina sem fæsta, þar sem hver
undirþáttur gerir bæði „lýsingar“-vinnuna og vélræna túlk-
un á lýsigögnum flóknari. Hins vegar eru þeir sem vilja auka
sveigjanleikann þannig að forskriftin henti sem flestum sér-
þörfum, menningarlegum og efnislegum. Þá fer nú ef til vill
að styttast í marksniðið aftur!
Dœmi um titil og höfund.
META NAME = ,,dc.title” CONTENT = "Lýsigögn”>
<META NAME = “DC.creator.name” CONTENT=”Andrea.Jóhannsdóttir”>
Augljóst má vera að ef sú hugmyndafræði, sem Stuart
Weibel og félagar urðu sammála um í Dublin 1995 og
byggðist á einfaldleika og heildarlínum, á að þróast áfram
mega skráningarform sem byggjast á henni ekki fara út í of
mikil smáatriði.
Um þessar mundir er staðan sú að unnið er að ýmsum þró-
unarverkefnum um allan heim á þessu sviði. Mjög mörg
þeirra byggjast á Dublin Core, svo sem Norræna
lýsigagnaverkefnið (http://linnea. helsinki.fi/meta/),
BIBLINK (http://www.ukoln.ac.uk/metadata/
BIBLINK/) og DESIRE (http://www.nic. surfnet.
nl/surfnet/ projects/desire/desire.html) svo einhver séu
nefnd. Yfirlit yfir þessi verkefni finnst undir slóðinni
http://purl.oclc.org/ dc/projects/index.htm
Dublin Core virðist komast næst því að móta staðal til þess
að koma einhverju skipulagi á efni fræðimanna sem birt er á
Netinu, að minnsta kosti innan ákveðinna fræðigreina.
Hættan er hins vegar sú að gerðar verði svo margar „mállýsk-
ur“ sem byggjast á Dublin Core að ekki verði hægt að þýða
þær innbyrðis eða yfir í eitt grundvallarsnið. Þeir sem vinna
við þróun þessa virðast vera meðvitaðir um hættuna og má
því vona að ýmislegt hafi lærst af reynslunni af mismunandi
marksniðum. Horfa má tiltölulega björtum augum á að með
aukinni færni fræðimanna við að fylla út eyðublöð!skráningar-
form, sem byggjast á hinum fimmtán grunnþáttum Dublin
Core, finnum við efni frá öllum heiminum á vefnum.
Heimildir og fróðlegar slóðir
Miller, Paul. „Metadata for the masses.“ Ariadne, 1996(5)
http://www.ariadne.ac.uk/issue5/metadata-masses/
Husby, Ole. Metadata. ELAG ‘97, Gdansk, June 18th 1997. http://www.
bibsys.no/elag97/metadata.html
26
Bókasafnið 23. Arg. 1999