Bókasafnið - 01.02.1999, Blaðsíða 20

BIBLINK, sem er verkefni fjármagnað af Telematics-áætlun
Evrópusambandsins (European Cotnmission's Telematics App-
lications Programme). Markmið
verkefnisins er að koma á tengsl-
um milli þjóðbókasafna og útgef-
enda rafræns efnis í þeim tilgangi
að vinna að samræmingu á bók-
fræðilegri stjórnun sem komi
báðum aðilum að gagni.5
I endurskoðuðum skylduskila-
1 lögum Dana, frá 1. janúar 1998,
er komið inn ákvæði um skil á
rafrænum gögnum. Hjá þeim af-
markast skilaskyldan við verk í
endanlegri og óbreytanlegri út-
gáfu. Innan þessara marka falla til
dæmis bækur, blöð og tímarit,
einnig óbreytanleg verk á heima-
síðum og nettengdir gagna-
J grunnar sem eru uppfærðir reglu-
lega.6
A tímabilinu frá september
1996 fram í febrúar 1997 unnu
ráðuneytin, sem fóru með menn-
ingarmál, rannsóknir og mennta-
mál, sameiginlega að rannsóknar-
verkefni í þeim tilgangi að stofn-
að yrði rafrænt bókasafn (DEF =
Danmarks Elektroniske Forskningsbibliotek), sem skyldi verða
sameiginlegt fyrir öll rannsóknarbókasöfn Danmerkur. Danir
telja sig nú þegar hafa tæknilegan grunn til að geta stofnað
stórt og fullkomið rafrænt bókasafn, þar sem notendur geti
aflað sér upplýsinga af neti óháð því hvar þær eru geymdar.
Tilgangur Dana með verkefninu er að hraða og samræma
þróun í málefnum bókasafna. Með því vilja þeir stuðla að því
að verða meðal brautryðjenda á þessu sviði.7
Hjá Kungliga Biblioteket, þjóðbókasafni Svía, er nýlega
hafið þróunarverkefni sem nefnist Kulturarw3; Langsiktigt
| bevarande av publicerade dokument. Markmið þessa verkefnis er
að gera tilraunir með að safna, varðveita og meðhöndla raf-
ræn gögn, sérstaklega þau sem eru með beinlínuaðgangi og
eru af slíkri gerð að hægt sé að líta á þau sem útgáfur. Með
verkefninu telja Svíar sig vera að leggja grunn að söfnun á
rafrænu efni, bæði núlifandi og komandi kynslóða.
Þau gögn sem hafa forgang í sænska verkefninu eru ýmsar
tegundir texta á miðlum í föstu formi ásamt netútgáfum af
blöðum, tímaritum og fréttasíðum. Verkefnið felur einnig í
sér tilraunir til að beita sjálfvirkri aðferð í samvinnu við
Norræna vefþjóninn við að safna gögnum af neti. Við söfnun
á yfirgripsmiklum útgáfum eins og til dæmis heimasíðum
þarf að meta hvort hafa skuli stöðuga söfnun í gangi eða taka
afrit með ákveðnu millibili og ná þannig sem flestum breyt-
ingum sem verða á útgáfunum.8
Hjá rannsóknarbókasöfnum í Finnlandi eru nú í gangi
j fjórtán samvinnuverkefni á þessu sviði. Til þriggja þeirra var
stofnað af þjóðbókasafni Finna. Árið 1996 hófst vinna við
tvö af þeim, annað er nefnt ELEKTRA og hefur meðal ann-
ars að markmiði að efla tækni-
legan grunn og umhverfi fyrir
stafrænar útgáfur, aðgang að
þeim á neti og tengsl við útgef-
endur. Verkefnið hefur einnig
höfundarréttarmál innan sinna
vébanda. Hitt verkefnið kallast
MUSTI og er áætlað tveggja ára
samvinnuverkefni Þjóðbóka-
safns, Þjóðskjalasafns, Þjóð-
minjasafns og fleiri menningar-
stofnana á því sviði, í þeim ti 1-
gangi að þróa viðmiðunarreglur
við að koma þjóðararfinum, bæði
í myndum og textum, í stafrænt
form. Á árinu 1997 bættist
verkefnið EVA við. Meðal mark-
miða þess er að móta aðferðir og
tækni til að vinna að aðföngum,
skráningu og langtímavarðveislu
á netútgáfum.‘J Áform Finna er
það sama og Svía, að beita sjálf-
virkri aðferð með Norræna vef-
þjóninum við að afrita með
stuttu millibili sinn hluta Inter-
netsins og varðveita hann sem
dæmi um hvernig hann leit út á hverjum tíma.10
Oll þessi verkefni eru mjög áhugaverð til frekari athugun-
ar, en í heimild minni um finnsku verkefnin eru gefnar upp
eftirfarandi slóðir á Interneti til frekari upplýsinga:
ELEKTRA (http://linnea.helsinki.fi/elektra)
EVA (http://linnea.helsinki.fi/eva)
MUSTI (http://linnea.helsinki.fi/musti)
Skilgreining á rafrænum gögnum
Þegar talað er um rafræna miðla er átt við gögn sem eru gerð
á þann hátt að upplýsingarnar, sem þau geyma, eru lesnar úr
stafrænum táknum í tölvu. Form þessara miðla er margvís-
legt, svo sem disklingar, geisladiskar (CD-ROM), gagna-
grunnar af mörgum gerðum og blandað efni sem gefið er út
til dreifingar á neti. Upplýsingarnar á þessum miðlum geta
verið textar, tal, tónar og myndefni. Sumar af þessum útgáf-
um innihalda fleiri en eina tegund efnis (margmiðlunarefni).
I þeim tilgangi að auðvelda vinnu við móttöku á þessu
efni má flokka það í þrennt með tilliti til eðlis þess. í fyrsta
lagi getur verið um að ræða einstakan hlut, til dæmis geisla-
disk (CD-ROM), eða stafræna útgáfu á neti. I öðru lagi getur
efnið verið óbreytanlegt (statiske) eða breytanlegt (dynamis-
ke). í þriðja lagi getur það verið miðlægt (sentraliserte) eða
dreift (distributerte).
Þegar talað er um óbreytanleg rafræn gögn er átt við gögn
sem ekkert breytast eftir að þau hafa verið gefin út, efnið er
vistað á sjálfstæðum hlutum eins og geisladiskum og disk-
Lýsing úr 14. aldar handriti. Sýnir guðfrœðinginn
Boethius með eintak af bók sinni De consolatione philosophiae.
18
Bókasafnið 23. árg. 1999