Bókasafnið - 01.02.1999, Blaðsíða 37

• Samþætting gagnagrunna
• Notkun margmiðlunar, til dæmis vegna sýninga
• Notendavænt viðmót
• Regluleg uppfærsla uppiýsinga
• Breytingar á innra skipulagi safnanna vegna hins nýja
miðils
Nauðsynlegt er að heimasíða þjóðbókasafns sé hluti af
upplýsingastefnu safnsins. Heimasíðan getur létt álag á
starfsmönnum því þar eru flestar grunnupplýsingar aðgengi-
legar. Rætt var um að heimasíður væru til margra hluta
gagnlegar. Þær geta verið:
• Samskiptatæki jafnt utan sem innan stofnunar því þar er
að finna grunnupplýsingar um safnið
• Menningartæki þar sem þær veita aðgang að menningararf-
inum
• Fagtæki þar sem þær má nota við að búa til, lesa og geyma
rafræn gögn
• Bókasafnstæki þar sem þær eru grunnur að sýndarbóka-
safni
Innihald
Þátttakendur voru sammála um að heimasíður þjóðbókasafna
ættu fyrst og fremst að þjóna hinum almenna notanda, þótt
ekki væri alveg ljóst hverjar væntingarnar væru. Einnig er
vitað að flest svið í starfsemi bókasafna munu mótast af þró-
un vefsins. Eftirfarandi listi sýnir nauðsynlega þætti heima-
síðu þjóðbókasafns:
• Almennar upplýsingar um bókasafnið
• Upplýsingar um sögu safnsins
• Lýsing á safndeildum og sérsöfnum
• Upplýsingar um þjónustu sem í boði er, til dæmis milli-
safnalán, útlánareglur, ljósritun og svo framvegis
• Tengingar við bókasafnskerfi og önnur bókfræðileg kerfi
safnsins
• Aðgangur að rafrænum söfnum og verkefnum safnsins
• Upplýsingar um sýningar og verkefni
• Upplýsingar um nýjungar og það sem er á döfinni
• Tæki fyrir notendur til þess að spyrjast fyrir og koma á-
bendingum á framfæri, yfirleitt tölvupóstur
• Faglegar upplýsingar um skipurit, varðveislu, bókfræði-
lega staðla og svo framvegis
• Tengingar við aðrar upplýsingaveitur
Grunngerð og tækni
í þessum hluta námstefnunnar kom vel í ljós mismunandi
tæknileg undirstaða þátttakenda. Kynnt voru hin ýmsu tæki
og tól til að setja upp og viðhalda heimasíðum. Einnig voru
sýndar mismunandi aðferðir við að setja upp vefþjóna og ör-
yggisveggi og hvernig unnt er að fá tölfræðilegar upplýsing-
ar um notkun. Allir voru sammála um að tæknin væri í lyk-
ilhlutverki og því væri nauðsynlegt að virkja tæknisinnaða
starfsmenn við stefnumörkun varðandi rafrænar upplýsingar.
Efst á baugi varðandi tengslin á milli tækni og efnis er
lýsigagna- eða „metadata“-tæknin. Þar sem þjóðbókasöfn eru
víðast hvar æðsta yfirvald bókfræðilegra staðla innan þjóð-
landa er nauðsynlegt að þau taki virkan þátt í framkvæmd
og þróun lýsigagna eða bókfræðilegra upplýsinga Internets-
ins. Þátttakendur voru hvattir til að nýta Gabríel-verkefnið
sem vettvang fyrir tilraunir og þróun lýsigagna og annarra
hentugra aðferða við lyklun. Einnig voru aðilar sammála um
að best væri að bókasöfnin samþykktu sameiginlegan staðal
fyrir lýsigögn til notkunar fyrir eigin rafrænar útgáfur, þar
með talinn Gabríel.
Notendur
Samkvæmt athugunum frá þjóðbókasöfnum Hollands og
Slóveníu munu helstu notendur Gabríels vera:
• Háskólafólk (starfsmenn, stúdentar og fræðimenn)
• Almenningur
• Útgefendur (vegna þjóðbókaskráa)
• Onnur bókasöfn (vegna millisafnalána)
• Blaðamenn
• Fyrirtæki
Þessir hópar skiptast síðan í ýmsa flokka eftir búsetu, aldri,
menntun og svo framvegis. Við skipulagningu heimasíðna er
nauðsyniegt að taka tillit til fjölbreytileika notendahópsins
auk mismunandi þarfa og væntinga. Þeirri góðu spurningu
var varpað fram hvort með heimasíðu ætti að reyna að hvetja
notendur til þess að heimsækja bókasafnið eða hvort bóka-
safnið ætti að þróast í sýndarbókasafn með sýndarnotendum.
Fyrri hugmyndin þótti öruggari en sú síðari opnar nýjar
víddir og möguleika fyrir þjóðbókasöfn að veita þjónustu um
víða veröld.
Sum þjóðbókasöfn Evrópu eru einnig háskólabókasöfn.
Þetta tvöfalda hlutverk getur hamlað þróun heimasíðna,
einnig geta orðið árekstrar á milli þátta sem snúa að starf-
semi þjóðbókasafns og stuðnings við háskólasamfélagið.
Þetta sannar enn frekar að nauðsynlegt er að vera með skýra
stefnumörkun varðandi heimasíður og vitneskju um hver
notendahópurinn er.
Mannlegi þátturinn
Byltingar í upplýsingatækni opna ekki aðeins nýjar víddir
og tækifæri heldur skapa einnig óvissu og óöryggi á meðal
starfsmanna. Bókasafnsfræðin er líklega í sinni mestu tilvist-
arkreppu síðan fagið þróaðist sem sérgrein í byrjun aldarinn-
ar. Þess vegna á gerð og þróun heimasíðna að vera eitt af
meginverkefnum hvers bókasafns. Mikilvægt er að gera
starfsmönnum grein fyrir mikilvægi heimasíðnanna og
einnig að venja fólk við vefinn. Þetta er gert með námskeið-
um, „Internet-kaffihúsum", með því að láta fólk rápa um
vefinn og svo framvegis. Allir þátttakendur voru sammála
um nauðsyn þess að kynnast góðum og vönduðum upplýs-
ingaveitum á Internetinu því það efldi notkun á heimasíðum
og nettengdum upplýsingaveitum og hvetti starfsfólk til að
búa til góðar heimasíður.
Bókasafnið 23. Arg. 1999
35