Heimili og skóli - 01.08.1952, Blaðsíða 24

68
HEIMILI OG SKÓLI
HEGÐUNAR-UPPELDI
Eftir lektor ÖYSTEIN SANDBERG
„DEN HÖGRE SKOLEN“, maí 1952
Með hegðunaruppeldi á ég við
kerfisbundna og almenna ytri fram-
komu og dagfar, er viðurkennt væri
af meiri hluta menntaðra manna. Slík
kerfi eru mismunandi og breytingum
undirorpin í ýmsum löndum. Þunga-
miðjan er stöðug, en ætíð lausari fyr-
ir í útjöðrum. Það er því erfitt að skil-
greina það, en flestum auðþekkt, og
er séð eftir því, er það fyrirfinnst ekki.
Ég hefði auðvitað getað sagt þetta
með öðrum orðum, t. d. hlýðni, kurt-
eisi, látprýði, menning, virðuleg fram-
koma. Öll tákna orð þessi tilbrigði
innan sama hugmyndakerfis, og mun
ég því nota ýmis þeirra án þess að
greina nánar mismun þeirra. Er ég
hef kosið orðið hegðun, er það sökum
þess, að ég vil sérstaklega beina athygl-
inni að ytri ldið málefnisins, því, er
nefna mætti svipinn eða sniðið á ytri
framkomu manna. Ég held sem sé, að
það sé þjóðar-annmarki hér hjá oss að
verða um of starsýnt á hið innra, en
vanrækja hið ytra. í siðfræðilegum og
lýðræðislegum heiðarleik vorum höf-
um vér tamið oss að líta með tor-
tryggni á það, sem fágað er og áferðar-
fagurt að ytra útliti. Það liggur við,
að vér búurnst við flagði undir fögru
skinni, spillingu innra undir fögru
yfirborði. Vér Norðmenn höllumst
því helzt á hina sveifina. Til þess að
eiga ekki á hættu að verða taldir kalk-
aðar grafir, temjum vér oss svo erki-
klaufalega, hranalega og sniðlausa
framkomu sem oss er frekast unnt.
Fáguð framkoma og látprýði heyrir
heldra fólki til, en vér skulum í ham-
ingjubænum vera alþýðlega lýðræðis-
legir, að minnsta kosti í framkomu
allri og fasi. Aðrir telja aftur á móti,
að kurteisi í framkomu og fasi sé
þrælaeinkenni, en vér séum þó frjálst
og sjálfstætt fólk, að minnsta kosti í
allri framkomu vorri. Báðar eru skoð-
anir þessar háðar þvingun og minni-
máttarkennd og eru því ekki skoðanir
frjálsra manna.
Fyrir tveim þrem árum var nokkr-
um brezkum skólapiltum boðið til
Noregs, og áttu þeir að sýna smá-
leik eftir Shakespeare. Drengir þessir
sýndu ekki aðeins framúrskarandi
skóla-Ieiklist, heldur einnig vöktu þeir
aðdáun með framkomu sinni og fasi
í samvistum við aðra. í veizlu, sem
þessum brezku gestum var haldin, tal-
aði foringi þeirra um markmið það,
er sett væri uppeldi í brezkum skól-
um, og stuðlaði skóla-leiklist mjög að
því, að nemendur næðu því marki:
keppt væri að því að þroska hjá börn-
unum réttan skilning á „disciplin,
loyalty, and respect**.1) Eftir á stóð
upp norskur menntaskólanemandi og
1) í þessum þrem brezku orðum felst eigin-
lega allt þetta: agi og löghlýðni, trúnaður og
trygglyndi, og virðing fyrir mönnum og mann-
lífi.