Læknaneminn - 01.11.1967, Qupperneq 32

32
LÆKNANEMINN
orðið fyrir heilaskemmdum, heila-
sködduð börn, og að lokum geð-
veik eða psykotisk börn. Auk þess-
ara flokka eru margir aðrir, en
þessir eru aðalflokkarnir. Algengt
er, að markalínumar milli þessara
sjúkdóma séu ekki greinilegar, og
getur sama barnið þjáðst af fleir-
um en einum sjúkdómanna.
Ég ætla mér ekki þá dul að
reyna að gefa tæmandi lýsingu á
öllum þessum sjúkdómum, en
reyni heldur að drepa á ýmislegt,
sem varðar nevrótísku börnin og
þau umhverfissködduðu. Það er
ekki af fordild, sem ég nota útlent
orð, nevrósa, heldur af skorti á
heppilegu íslenzku orði. Kannski
er ekki ástæða til annars en nota
þetta orð áfram, — hugtakið er
alþjóðlegt og er notað í öllum þeim
málum, sem ég þekki til.
Nevrósa er skilgreind sem sál-
rænn sjúkdómur, sem byggir ekki
á þekktum líkamlegum grundvelli,
og höfuðþættir sálarlífsins eru
óspjallaðir.
Þessi sjúkdómur er einhver
hinn algengasti, sem þjáir mann-
fólkið. 'Ýmsar rannsóknir hafa
leitt í ljós, að um það bil 30%
barna þjást af einhvers konar sál-
rænum vandræðum, og eru þar
nevrósur og umhverfissköddun al-
gengustu orsakirnar. Þessi tala
kemur vel heim við tíðni sálrænna
sjúkdóma hjá fullorðnum, og er
ekki úr vegi að bera tölurnar sam-
an. þar sem sálsjúkdómar fullorð-
inna fara oftast að sýna einhver
einkenni strax á barnsaldri, þegar
nánar er að gáð.
Þetta er geigvænleg tala. En
samt er ekki ástæða til að örvænta.
Flest þessara barna hafa ekki við
meiri vandamál að stríða en svo,
að undir venjulegum kringumstæð-
um koma ekki meiri sjúkdómsein-
kenni fram en svo, að börnin eru
sæmilega aðlöguð þjóðfélaginu.
Þau eiga flest eftir að verða nýtir
þjóðfélagsborgarar, nema þau rati
í meiri háttar ytri örðugleika. Þá
sýnir það sig oft, að nevrósan
hefur sogið í sig svo mikið af and-
legum kröftum þeirra, að þeim
tekst ekki að standast álagið.
Hverjar séu hinar eiginlegu or-
sakir sjúkdómsins, hefur mönnum
enn ekki tekist að skýra fullnægj-
andi. Orsakirnar eru engan veg-
inn einfaldar og eru raunar marg-
ar. Þegar tekið er tillit til, að
mannsheilinn er flóknasta fyrir-
brigði, sem til er, gefur auga leið,
að þegar truflanir á starfsemi
hans koma til, verður viðfangs-
efnið engu einfaldara. Enn skortir
mikið á, að mönnum hafi tekizt
að útskýra starfsemi heilans, en
reynt er að komast nær sannleik-
anum á ótal vígstöðvum.
Fljótt á litið virðist arfgengi
skipta miklu máli. Allavega er
greinilegt, að í sumum fjölskyld-
um eða ættum eru nevrósur al-
gengari en í öðrum. En málið er
ekki endilega svo einfalt. Ef við
hugsum okkur barn, sem elst upp
í fjölskyldu, þar sem annað for-
eldrið eða bæði eru andlega þjáð,
eru meiri líkindi til, að vandræði
myndist í sálarlífi barnsins. Þá er
erfitt að greina, hvort það sé ætt-
arfylgja eða óheppileg meðferð,
sem hefur orðið til þess, að barnið
hafi orðið sjúkt.
Stundum er nevrósa skilgreind
sem andlegur sjúkdómur, fram-
kallaður af áhrifum frá umhverf-
inu. Skilgreining sálgreina á sjúk-
dómnum er sú, að ómeðvituð bar-
átta fari fram í undirvitundinni.
Það, sem kemur þessari baráttu af
stað, má segja að sé, þegar um-
hverfi, foreldrar eða aðrir uppal-
endur hafa ekki skilning á þörfum
barnsins og neyða það til að bæla