Læknaneminn - 01.11.1967, Blaðsíða 38

LÆKNANEMINN
SJf
það mesta raun, sem maðurinn get-
ur ratað í“.
Vandamál af þessu tagi eru aug-
sýnilega ekki ný af nálinni. Þau
hafa ávallt verið til, en fram á
vora daga hefur þjóðfélagið ekki
séð ástæðu til að reyna að hafa
áhrif á þau. Eins og ég minntist
á, þjást um 30% fullorðinna af
andlegum sjúkdómum, sem betur
fer oftast vægum. Hin andlegu
vandamál, sem þau eiga við að
stríða, geta lagt hald á meginhluta
orku þeirra, og þá má búast við,
að sú fyrirhöfn og áhyggjur, sem
fylgja því að sinna barni eða börn-
um, reynist þeim ofviða. Þau
svipta þau gjarnan möguleik-
anum á að veita bömunum þá um-
hyggju og ástúð, sem er eitt meg-
inskilyrði þroska þeirra. Samband-
ið milli foreldranna er ef til vill
svo spennt, að það tekur á sama
hátt meginhluta kraftanna. Þessi
spenna getur oft verið undanfari
þess, að foreldrarnir leysi upp
sambúðina, og má nærri geta, að
börnin em þá ekki vel undir það
álag búin, sem fylgir skilnaði for-
eldranna. Enn er þess að geta, að
á tímabilum, sem mikilvæg eru
fyrir tilfinningaþroska barnanna,
geta tímabundin vandræði steðjað
að, sjúkdómar, efnahagsvandræði
og f jöldamargt annað, sem raskar
öryggiskennd barnanna. Þá er ekki
ólíklegt, að jafnvægi skorti hjá
foreldrunum til að taka nýjum
hegðunaratriðum í fari barnsins.
Þá getur barnið komizt í sjálf-
heldu með hvatir sínar, hegðunin
versnar enn og verður til að skaða
sambandið milli foreldris og barns
enn meir. Þannig getur svikamylla
byrjað, sem ekki leysist alltaf,
þótt vandræði foreldranna líði hjá.
Ég minntist á skaðleg áhrif
þess, þegar börn missa foreldra
si’na og erfiðleika kringum skilnað
foreldra. Þar erum við komin að
flokki barna, þar sem vandræði
eru algengari en í flestum öðrum
hópum. Það eru börnin, sem ekki
alast upp hjá foreldrum eða aðeins
öðru þeirra. Þó að við þekkjum
öll mörg dæmi þess, að börn hafi
lánast vel undir þeim kringumstæð-
um, þá er ástæða til að veita þess-
um börnum sérstaka athygli og
undir flestum kringumstæðum að
reyna að hjálpa til að varðveita
heimilin og vinna gegn því, að of
mörg börn þurfi að alast upp hjá
vandalausum eða á barnaheimil-
um. Komizt hefur verið svo að
orði, að foreldrar geti tæpast ver-
ið svo slæmir, að þeir séu ekki
betri en engir foreldrar.
Varla er hægt að minnast á nein
hegðunarvandkvæði barna, sem
ekki geta verið einkenni nevrósu.
En því fer fjarri, að svo sé alltaf.
I stórum dráttum má segja, að
sjúkdómseinkennin skiptist í tvo
flokka. Á öðru leitinu eru börnin,
þar sem einkennin beinast út á
við, kallað aggression eða árás.
Barnið gerir uppreisn gegn um-
hverfi sínu. Uppreisnin beinist ekki
greinilega gegn því, sem er hin
raunverulega orsök til vandræð-
anna. Það gerir uppreisn gegn því,
sem það í augnablikinu upplifir
sem óréttmætar kröfur til þess.
En á sama hátt á umhverfið ekki
auðvelt með að skilja, hvað það
er, sem barninu mislíkar, og finnst
það setja sig upp á móti réttmæt-
um kröfum. Oft eru líka kröfurn-
ar réttmætar, skilninginn vantar
bara á samhengi málsins. Þessi
börn eru oft vandamál í skólanum,
leikskólanum eða öðrum stofnun-
um, sem vinna að aðlögun barn-
anna að þjóðfélaginu. Þau eru
gjarnan óróleg, eiga erfitt með að
einbeita sér, og nám veitist þeim