Læknaneminn - 01.11.1967, Síða 37

LÆKNANEMINN
38
niður kenndir, sem því cru eðlileg-
ar. Þessi þvingun getur verið fólg-
in í hvers konar hegðun foreldr-
anna, og er ekki alltaf greinileg
nein þvingun. Hinn fullorðni er
kannski ósamkvæmur sjálfum sér,
bannar eitt, sem er leyfilegt á
morgun. Foreldrið gefur barninu
kannski ekki tækifæri til að rann-
saka, hvernig heimurinn er,
barnsins er gætt úr hófi fram, það
lærir ekki að taka afstöðu til hætt-
anna í umhverfinu og verður á
þann hátt of háð foreldrinu. Án
banna eða þvingana beinir viður-
kenning foreldranna hegðun
barnsins í ákveðnar áttir. Ég ætla
að taka fram, að öll þessi atriði
koma meira og minna fram í upp-
eldi barna, sem ekki verða sjúk;
engum foreldrum tekst að vera
fullkomin, hversu mikið sem þau
reyna. Og að vissu marki skaðast
börnin ekki. Það er líka full á-
stæða til að taka fram, að börn
eru ekki öll eins. Uppeldi, sem
reynist ekki skaða eitt barn, get-
ur komið þroska annars inn á
rangar brautir. Sum börn eru við-
kvæmari en önnur. Einnig ætla ég
að taka fram, að sama barnið get-
ur verið misjafnlega viðkvæmt. Á
einu aldursskeiði á það erfitt með
að taka skakkaföllum, sem ekki
hafa áður orðið því til tjóns. Þeg-
ar ég tala um skakkaföll, er bezt
að taka fram, að það er ekki oft,
sem börn verða beinlínis sjúk af
einstökum atburðum, verða fyrir
sjokki, eins og það er kallað. Engu
síður er algengt, að í sjúkrasög-
unni leggja aðstandendur ríka
áherzlu á slíkt. En oftast tekst
að koma auga á önnur atriði, sem
benda til þess, að einkenni hafa
verið komin fram, áður en barnið
varð fyrir ,,sjokkinu“. En ekki
er fyrir það að synja, að einstak-
ir viðburðir geta í fáum tilfellum
orðið barninu að varanlegu tjóni,
og er það helzt að nefna, er barnið
missir þá manneskju, sem það hef-
ur verið sérstaklega bundið. Á ég
þar við missi foreldris eða stað-
gengils þess.
Þegar einkenni nevrósu kemur
fram í þeim mæli, að til vandræða
horfir, er ekki ólíklegt, að á vegi
fjölskyldunnar verði ýmsir aðilar,
sem fúsir eru til að hjálpa. Hver
sem aðilinn er, reynir hann að
komast að samhengi málsins og
skilja, hver sé orsök vandræðanna.
Þá er ekki óalgengt, að auðvelt sé
að koma auga á vandamál í um-
hverfinu, sem gætu verið ástæðan
til erfiðleikanna. Án þess að at-
huga málið nánar kemst viðkom-
andi gjarnan að þeirri niðurstöðu,
að skýringin sé fengin. Oft fer þá
svo, að sökin lendir á einum fjöl-
skyldumeðlimi. Til er í málinu, að
svo sé. En algengara er hitt, að
barnið sé sá fjölskyldumeðlimur,
sem neyðzt hefur til að bera sjúk-
dómseinkenni heillar fjölskyldu, þ.
e. að jafnvægisskortur innan fjöl-
skyldunnar sé ástæðan til vand-
ræðanna.
Ég sagði, að sökin lendi á einum
f jölskyldumeðlimi. Það er ástæða
til að höggva í orðið sök. Það er
vísast, að jafnvægisskorturinn sé
ólán fyrir alla meðlimi fjölskyld-
unnar. Og ég kveð ekki of sterkt
að orði með því að segja, að eng-
an langar til að gera barnið sitt
taugaveiklað. En engu að síður
rata margir í þá raun. Við vitum
víst öll, að hinn gullni meðalvegur
í barnauppeldi er vandþræddur.
Fyrir tvö þúsund árum síðan sagði
grískur heimspekingur: ,,Erfiðasta
hlutverk, sem maðurinn getur tek-
ið að sér, er barnauppeldi". Og
hann hélt áfram: „Þegar það
heppnast vel, er það mesta lífslán-
ið, en þegar það misheppnast, er