Læknaneminn - 01.06.1975, Blaðsíða 14

það mátt sinn. LítiS ber á ofnæmi gegn chlorhexe-
dini og ekki er vitað um neinar alvarlegar eiturverk-
anir af því. Chlorhexedin er taliS gott hæSi til á-
haldasótthreinsunar og húSsótthreinsunar fyrir upp-
skurSi og til handþvotta í sótthreinsunarskyni.
Joð er kröftugt sótthreinsunarlyf og getur 0,1%
joSlausn drepiS klasasýkla á 1 mínútu eSa jafnvel
styttri tíma. JoS er til bæSi í ólífrænum samböndum
uppleyst í alkoholi, s. s. spiritus joSi 5% og 0,5% og
í lífrænum samböndum, s. k. jodofor efni. Jodofor
efni eru mikiS notuS lil húSsótthreinsunar nú orSiS
og þykja góS til þeirra nota, þó aS þau séu vart eins
kröftug og joS í vatns- eSa sprittlausn.
Ethylalkohol í vatnslausn (um 70%) er fljótvirkt
til eySingar húSbakteríum, en verkunin stendur
stutt.
Isopropylalkohol í vatnslausn (35%) er taliS
betra til sótthreinsunar en ethylalkohol, en gufar
hins vegar ekki eins fljótt upp t. d. af húS. Lífræn
efni, s. s. gröftur og blóS, hindra verkun alkohola
mikiS.
Formalin er 38% lausn af formaldehydi í vatni.
ÞaS er notaS í ýmsum þynningum til sótthreinsunar
og getur drepiS allar bakteríur. ÞaS er of ertandi til
sótthreinsunar á húS og gefur auk þess frá sér ó-
þægilegar, ertandi gufur. ÞaS er notaS í formi loft-
tegundar til sótthreinsunar á híbýlum, húsbúnaSi og
þess háttar.
Glutaraldehyd er til sem 25% vatnslausn. Þessi
lausn er þynnt í 2% og blandaS í NaHCOg þar til
PH er 7,5-8,5 og notuS í því formi til áhaldasótt-
hreinsunar. Hún verkar fljótar á bakteríur en for-
malinlausn og gefur ekki eins ertandi gufur frá sér.
Silfurnítrat er notaS bæSi til aS eySa ofholdi sem
Causticum argenti nitratis 50% og í 1-2% lausn til
aS eySa bakteríum, t. d. sem augndropar. A síSustu
árum hefur 0,5% silfurnitratlausn veriS notuS til
aS varna sýkingu í brunasárum, bæSi af völdum
klasasýkla og gramneikvæSra sýkla og þykir hafa
boriS góSan árangur á þessu sviSi.2
Kvikasilfursambönd hafa mikiS veriS notuS til
sótthreinsunar, bæSi ólífræn s. s. sublimat og lífræn
s. s. merchurochrom, merthiolat. Þau verka aSallega
sýklaheftandi, síSur sýkladrepandi og þá mjög hægt.
Lífræn efni, s. s. blóS og gröftur, veikja sótthreins-
unarmátt þessara efna. Klasasýklar geta öSlast mót-
stöSu gegn kvikasilfursamböndum og getur hún fylgt
mótstöSu gegn ákveSnum sýklalyfjum og sýklastofn-
ar meS slíka mótstöSu borist milli sjúklinga á spítöl-
um. Notkun þessara efna til sótthreinsunar á spítöl-
um fer minnkandi, enda taka mörg önnur efni þeim
fram á því sviSi.
Benzalkon og önnur kvaterner ammoniumsam-
bönd verka aSallega heftandi á bakteríur. Þau verka
meira á gramjákvæSar en gramneikvæSar bakteríur.
Þau hafa veriS notuS allmikiS Lil húSsótthreinsunar
á spítölum, en notkun þeirra í því skyni er aS hverfa,
vegna þess hve óörugg hún er talin.
Sýhlalyf yegn klasasýhluni
Þau sýklalyf, sem geta verkaS á klasasýkla, eru
flest af antibioticaflokknum og verSur fyrst fjallaS
um þau, síSar vikiS aS kemotherapeutica.
Penicillin var fyrsta antibiotica, sem tókst aS
framleiSa lil almennrar notkunar og hófst notkun
benzylpenicillins um 1940. Penicillin er bakteríu-
drepandi lyf og verka á þann hátt, aS þaS hindrar
ákveSna bindingu í vegg baktería í vexti og leiSir
vanbygging veggjarins til dauSa bakteríunnar. ÞaS
hefur hins vegar ekki áhrif á fullvaxna bakteríu, sem
ekki er í skiptingu. Þess vegna vinna lyf, sem draga
úr skiptingu baktería (þ. e. bakteríuheftandi lyf) yf-
irleitt á móti verkunum penicillins, séu þau notuS
samtímis.
I fyrstu voru langflestir stofnar klasasýkla næmir
fyrir benzylpenicillini, en smám saman fjölgaSi
stofnum meS mótstöSu gegn því, einkum á spítölum.
I grein frá 1948 um mótstöSu staph. aureus stofna
gegn benzylpenicillini á spítölum í London er pró-
senttala þeirra sögS vera 14 áriS 1946, 38 áriS 1947
og 59 áriS 1948.5 í grein frá 1972 er skýrt frá því,
aS 92% stofna staph. aureus úr nefi sjúklinga á spít-
ölum í London séu meS mótstöSu gegn benzylpeni-
cillini.G Jafnframt hefur prósenttala staph. aureus
stofna meS penicillinmótstöSu utan spítala fariS
hækkandi, þó aS hún eé ekki eins há og innan spítala.
Augljóst er því, aS nú orSiS er ekki hægt aS treysta
benzylpenicillini til aS vinna á klasasýklum, nema
næmispróf gefi til kynna, aS þeir séu næmir fyrir
því.
Vörn klasasýkla gegn penicillini er langoftast sú
12
LÆKNANEM INN