Læknaneminn - 01.06.1975, Blaðsíða 101

Félagslœkningar - samfélagslœkningar
Skúli G. Johnsen, borgarlœknir
Félagslækningar (Social Medicin) eða samfélags-
lækningar (Community Medicin) er fræðigrein,
sem segja má að hafi þróazt upp úr hinni hefð-
hundnu heilbrigðisfræði. í engilsaxneskum löndum
hafa menn æ meira hallast að nafninu Community
Medicin (samfélagslækningar) í stað félagslækninga
(Social Medicin).
Telja verður að nú séu uppi tveir skólar á sviði
þessarar fræðigreinar. Annars vegar er það hinn
engilsaxneski skóli og svo hinn skandinaviski. Sá
skandinaviski mun hafa þróazt á þann veg að sjá
fyrir menntunarþörfum lækna, er störfuðu í tengsl-
um við tryggingakerfi landanna og stendur nær við-
fangsefnum félags- og velferðarmála heldur en hinn
engilsaxneski skóli gerir. Þar sem mín kynni af
fræðigreininni eru að mestu frá hinni engilsaxnesku
hlið er lýsing mín eingöngu við hana bundin.
Við erulurskoðun brezku heilbrigðisþjónustulag-
anna (National Health Act), sem hófst árið 1969,
yar fljótlega Ijóst, að gera þurfti gagngerðar breyt-
mgar á framhaldsnámi lækna, er störfuðu við stjórn-
un og skipulag hinnar endurskoðuðu heilbrigðis-
þjónustu.
Höfuðtilgangur þessarar endurskoðunar var að
gera kleift að koma á samræmingu milli þriggja höf-
uðþátta hennar, sjúkrahúsþjónustu, læknisþjónustu
utan sjúkrahúsa og heilsuverndar, en sá lærdómur
hafði fengizt, eftir 25 ára reynslu, að einungis innan
sj úkrahúsaþj ónustunnar hafði orðið sú framþróun,
sem nauðsynleg var, en heimilislækningar og heilsu-
vernd höfðu dregizt verulega aftur úr.
Trezkum heilbrigðisyfirvöldum var orðið það
fjóst, að hér væri um alvarlega öfugþróun að ræða,
því viðurkennt var að grundvöllur heilhrigðisþjón-
ustunnar ætti fremur að liggja á heilsuvernd og
heimilislækningum og á meðan þær greinar stæðu í
stað væri sjúkrarúmaþörf algerlega ómettanleg og
þjóðfélaginu raunar um megn, bæði fjárhagslega og
læknaneminn
einnig hvað varðaði útvegun sérlærðra starfskrafta
(heilbrigðisstétta).
Höfuðtilgangur hinnar nýju fræðigreinar átti því
að vera að gera stjórnendum heilbrigðisþjónustunn-
ar kleift að koma á starfrænni samræmingu (func-
tional intergration). Einn höfuðvandinn, sem við er
að glíma á þessu sviði er að finna aðferðir til að
kanna þörf þjóðfélagsins fyrir hinar ýmsu tegundir
heilhrigðisþjónustu og vinna að því að færa þunga-
miðju heilbrigðisþjónustunnar frá sjúkrahúsunum
til heilsuverndar og heimilislækninga. Hið síðast-
nefnda vandamál er að sjálfsögðu ekki einungis fag-
legt heldur einnig, og ekki síður, pólitískt vanda-
mál.
Hingað til hafa þrír skólar í Bretlandi lagt niður
kennslu í hinni hefðbundnu heilbrigðisfræði, (Pu-
blic Health) og tekið upp í staðinn framhaldsnám
fyrir lækna í félagslækningum og eru það skólarnir
í London, Manchester og Edinborg. Segja má að
skólinn í Edinborg hafi verið leiðandi á þessu sviði
enda er einn helzti hugmyndafræðingur hinnar nýju
heilbrigðislöggjafar núverandi landlæknir Skota,
en fyrrverandi prófessor við heilbrigðisfræðideild
læknadeildar Edinborgarháskóla, Sir John Brother-
stone.
Uclztii yreinar fclayslœkninya
Skipta má samfélagslækningum í aðalariðum í
þrennt, faraldsfræði, stjórnunarfræði og félagsfræði.
Mun ég lýsa hverjum þeirra þátta út af fyrir sig.
Faraldsfræði er fræðigrein, sem fæst við að kanna
tilvist og tilurð sjúkdóma og sjúkdómsfyrirbæra í
þjóðfélaginu. Skipta má faraldsfræði í tvær greinar,
þ. e. a. s. deskriptiva eða fræðandi faraldsfræði, og
analytiska eða rannsakandi faraldsfræði. Munurinn
hér á er sá, að fyrri hlulinn leitar að vitneskju um
tilvist og tíðni sjúkdóma eða sjúkdómsfyrirbæra, en
hin síðari kannar orsakatengsl milli tveggja eða
83