Læknaneminn - 01.03.1976, Blaðsíða 9

líknardauða. Hefur hann t. d. rétt til að taka önd-
unarvél úr sambandi, þegar fullvíst er talið, að allri
beilastarfsemi sé endanlega lokið? Hefur hann rétt
til þess að halda að sér höndum, að beita ekki vé!-
rænum aðgerðum, þegar auðsýnt er, að slíkar að-
gerðir mundu einungis lengja dauðastríð sjúklings-
ins? Þessum og jrvílíkum spurningum verður ekki
svarað án skírskotunar til siðfræðilegra viðmiðana.
Fóstureyðingar er annað mál, sem mikið hefur
verið rætt víða um heim á undanförnum árum. I
þeirri umræðu hefur mjög verið höfðað til siðferð-
íslegrar ábyrgðar lækna, en þetta málefni er einnig
gott dæmi um það, þegar andstæð siðferðisleg við-
horf rekast á. Hvort ber að meta meira, sjálfsákvörð-
unarrétt einstaklings eða rétt fósturs til lífs? A hvora
vogaskálina telur læknirinn sér skylt að leggja sitt
lóð?
Rannsóknir er sá þáttur, sem nútíma læknisfræði
getur sízt án verið. Yart mun nokkur efast um gildi
þeirra, enda er Ijóst, að án stöðugra rannsókna
verður ekki um nokkra framþróun að ræða. En
stundum má efast um siðferðislegt gildi rannsókna
eða réttmæti. Sænski læknirinn og siðfræðingurinn,
Cla rence Iflomquist, sem hefur skrifað mikið um
medisínska siðfræði, kemst á einum stað þannig að
orði: „Risken för missbrukad forskning har aldrig
varit större án nu och behovet av en forskningens
etik aldrig angelágnare“ (Medicinsk etik, bls. 332).
Þótt j Dessa staðhæfingu megi heimfæra upp á vís-
mdalegar rannsóknir í víðtækum skilningi, þá dylst
ekki, að hún tekur einnig til læknisfræðilegra rann-
sókna. Einkum má búast við, að hætta á misbeitingu
sé fyrir hendi, þar sem tilraunir eru gerðar á mönn-
um í þágu rannsókna. Helsinkiyfirlýsingin frá ár-
mu 1964, sem einmitt fjallar um þetta efni, er í
sjálfu sér viðurkenning á slíkri hættu. I þessari yfir-
lýsingu er lögð á það rík áherzla, að grundvallar-
munur sé annars vegar á rannsóknum, sem ótvírætt
hafi heilsubætandi (therapeutic) gildi fyrir viðkom-
andi sjúkling, óg hins vegar á rannsóknum, tilraun-
um, sem hafa hreint vísindalegt gildi. Mjög er brýnt
fyrir læknum að gefa sjúklingi sem gleggstar upp-
lýsingar um eðli og tilgang rannsókna og leita eftir
samþykki hans. Undirrituðum er ekki kunnugt um,
í hversu ríkum mæli sjúklingar hér á landi eru hafðir
að tilraunadýrum, en vart ætti að saka að minna á
Cysta ovarii.
siðferðislega ábyrgð lækna hér sem annars staðar í
Jsessu tilliti.
Nú dregur að lokum þessara sundurlausu hugleið-
inga. Tilgangurinn með þeim er sá einn að vekja
máls á nauðsyn nánari skoðunar á hinum ýmsu
snertiflötum læknisfræði og siðfræði. Er það von
undirritaðs, að þessi ófullkomna ritsmíð verði lækn-
um og læknanemum hvatning til að gera efninu mun
ílarlegri og betri skil.
HEIMILDIR:
Blomquist, Clarence: Medisinsk etik, Stockholm 1971.
Cox, Caroline and Mead, Adrianne, (ed.): A Sociology of
Medical Practice, London 1975.
Wolstenholme, G. E. W. (ed.): Ethics in Medical Progress,
London 1966.
læknaneminn
7