Læknaneminn - 01.04.1986, Blaðsíða 37

2. Mynd. Þögull krónískur afmýldur fláki í M.S. A) Efst og til vinstri sést mýli,
sem litast dökkt, en a.ö.l. hefur mýlið eyðst. Mjög fáar frumur eru eftir og eru
það einkum astrocytar, sumir stækkaðir (<—). Kliiver-Barrera, x 240. B) Litun
fyrir taugasímum á sama svæði sýnir að taugasímar haldast óskertir. Bodian, x
240. (Minnkuð um 'A).
um miðtaugakerl'is og valda ósér-
tækri afmýlingu (71).
Vafalítið má velta upp frekari
möguleikum á því hvernig veirur geta
leitt til afmýlingar en hér skal numið
staðar að sinni.
Vefjaskemmdir í M.S.
Einkennandi vefjabreytingar í M.S.
eru afmýldir flákar (plaques) í mið-
taugakerfi, þar sem eyöing verður á
mýli en taugasímar haldast að mestu
(2. mynd). Þessir flákar eru margir
og af því dregur sjúkdómurinn að
nokkru nafn. Sclerosis vísar til þess
aö krónískir flákar verða ntjög þéttir
átöku vegna astrocytosis, sem nefna
má örvef taugakerfis. Þessir flákar
geta komið nær alls staðar í mið-
taugakerfinu, stóra og litla heila,
heilastofni, mænu og oft finnast þeir
í sjóntaugum. Þessir afmýldu tfákar
eru aö jafnaöi mest áberandi í hvítu,
en ná oft yfir í gráma. Til eru þeir,
sem halda því fram að flákarnir séu
algengari í gránta, en séu þar oft svo
litlir að mönnum sjáist yfir þá (27).
Nokkuð einkennandi er útbreiðsla
meöfram heilahólfum og minnir það
óneitanlega á staðsetningu vefja-
skemmda í visnu.
I samræmi viö klínískan gang sjúk-
dóntsins sem oftast er langvinnur
nteð hviðum og nokkrum bata á milli
eru þessir afmýldu llákar í M.S. mis-
gamlir og eru Hokkaðir í bráða, virka
(active) króníska og óvirka (silent)
króníska fláka.
Mynd 2 sýnir megineinkenni ó-
virkra, krónískra fláka, sem einkenn-
ast af mjög vel afmarkaðri afmýlingu
með nær engri bólgu, astrocytosis
með stöku stækkuðum astrocytum og
nær algjörri eyðingu óligódendrócyta
í sjálfum afmýlda flákanum.
I bráðunt og virkunt krónískum
flákunt er áberandi bólgufrumuíferð,
dreifð í þeitn fyrrnefndu en einkum í
jöðrum þeirra síðarnefndu. Bólgu-
frumuíferðin samanstendur af makró-
lögum, oft með mýlisleifum, eitil-
frumum (lymphocytes) og einstaka
plasmafrumum (48). í jöðrum virkra,
krónískra fláka virðist einnig astro-
cytum og ólígódendrócytum fjölga
(51). Fjölgun þeirra síðarnefndu kann
að vera í tengslum við endurmýlingu
(remyelination) sem hefur verið lýst i
M.S. (48). Það er athyglisvert að sýnt
hefur verið framá aö Schwannfrumur
taka þátt í endurmýlingu M.S.-fláka
(12, 22, 41). Með því að beita ein-
stofna mótefnum hefur verið sýnt
framá að T-hjálparfrumur eru í tals-
verðu magni í jöðrum virkra krón-
ískra fláka og virðast eiga þátt í vexti
þeirra og einnig finnast þar Ia-já-
kvæðir makrófagar sem eiga þátt í af-
mýlingu (65, 66).
Afmýlandi veirusjúkdómar
í dýrum
Allmargar veirusýkingar í dýrurn
geta valdið afmýlingu, en tiltölulega
fáar valda vefjaskemmdum sem eru
mjög áþekkar afmýldum flákunt í
M.S. I töflu I eru taldir þeir helstu og
jafnframt vísað til lykilheimilda. Ég
mun aðallega Ijalla um visnu, en fyrst
ætla ég að drepa stuttlega á aðra sjúk-
dóma sem taldir eru upp í þessari
töflu.
Hundafár (Canine distemper en-
cephalomyelitis) er athyglisvert m.a.
vegna þess að veiran sent veklur
þessurn sjúkdómi er náskyld mislinga-
veiru, sem hefur verið sett í sant-
band við M.S. Útfrá faraldsfræðileg-
um forsendum hefur verið sett fram
sú hugmynd að þessi veira kynni að
valda M.S. Reynslan hérlendis mælir
gegn því þar sent hundafár er ekki
landlægt og aðeins fáir, afmarkaðir,
frekar skammvinnir faraldrar gengið
(35).
LÆKNANF.MINN Vms- '/1986-38.-39. árg.
35