Læknaneminn - 01.04.1986, Blaðsíða 39

Q
UJ
N
ÍJ
<
Q:
<
CL
O
CE
UJ
>
o
o
100
80
60 1772 VIRUS
' (24SHEEP)
40 - r 45%
rJ
20 ”1
0
796 VIRUS
(24 SHEEP)
IF
92%
J-
62%
r
_________________I
r

___i 1514 VIRUS
(20 SHEEP)
0 I 2345678
YEARS FROM INFECTION T0 ONSET
3. mynd. Tíðni klínískra einkenna í visnu. Preklínískur mcögöngutínii er mjög
breytilegur, t'rá nokkrum mánuðum uppí 8 ár. Mismunandi veirustofnar sýna
mismunandi hæfni til að valda klínískum einkennum. Meö því að velja veiru-
stofna, sem valda lljött klínískum einkennum og flytja í kindum (passera), er hægt
að stytta meðgöngutímann verulega (1772).
megrun. Magnleysið ágerist og getur
að lokum leitt lil algjörrar lömunar.
Sjúkdómsgangurinn er mjög breyti-
legur eftir að klínísk einkenni hafa
komið fram. Venjulega er hann hæg-
fara og langvinnur, getur staðið í
nokkur ár, en stundum er gangur
sjúkdómsins tiltölulega hraður og
dregur skepnuna til dauða á nokkrum
mánuðum. Stöku sinnum er sjúk-
dómurinn langvinnur með hviðum og
bata á milli og svipar þá mjög til þess
sjúkdómsgangs sem er talinn ein-
kennandi fyrir M.S. Þetta leiddi til
þess að Björn Sigurðsson og Páll A.
Pálsson (55) stungu uppá því að visna
kynni að vera gagnlegt dýralíkan fyr-
irM.S.
Orsök
Fljótlega eftir að rannsóknir hófust á
visnu var sýnt fram á að um smitsjúk-
dóm væri að ræða. í fyrstu á þann
hátt að það tókst að sýkja heilbrigðar
kindur með því að dæla inní heila
þeirra floti úr heila sjúkra kinda (54).
Skömmu síðar tókst að einangra veir-
una í vefjagróðri úr plexus choroid-
eus visnu-sýktra kinda (56).
í vefjaræklun frá plexus choroid-
eus veldur visnuveira samruna fruma
og þarmeð myndun fjölkjarna risa-
fruma (4. mynd). Sumar frumanna
verða kringlóttar, brjóta mjög Ijós
og að lokum deyja frumurnar og
losna frá undirlagi. Það er athygl-
isvert að í vefjaræktun er veiran
lytisk, veldur samruna fruma og vex
í háum títer, en í sýktu dýri er veiru-
títer mjög lágur og merki um frumu-
samruna, þ.e. fjölkjarna risafrumur
sjást ekki í vefjaskemmdum. Það er
greinilegt að hýsill hamlar mjög
veirutjölgun.
Rafeindasmásjárathuganir á sýktum
vefjagróöri hafa leitt í Ijós að veiran
myndast við knappskot frá frumu-
himnu. Fullmótuð veira er meö raf-
eindaþéttan kjarna (core) sem er um-
lukinn tveimur himnum. Á yfirborð-
inu má greina fíngerða brodda
(spikes) (4. mynd), sem koma betur
fram í negatíflitun (63).
Gerð fullmótaðrar veiru svo og
myndun hennar er mjög áþekk æxl-
isvaldandi (oncogen) RNA-veira og
hún á raunar fleira sameiginlegt með
þeim, sem of langt yröi að rekja hér.
Hvað varðar eiginleika visnuveirunn-
ar leyfi ég mér að vísa til yfirlits-
greinar eftir Guðmund Pétursson og
samverkamenn (47), en vil þó aðeins
drepa á tvö atriði. Skömmu eftir að
sýnt hafði verið fram á ensímið re-
verse transcriptase, þ.e. RNA-háðan
DNA-polymerase, í oncogen RNA-
veirum, tókst Lin og Þormar að finna
þetta ensím í visnuveiru (25). Þetta
þýðir að unnt er að umrita veiruna í
DNA og fella hana (integrate) sem
forveiru (provirus) inní erfðaefni
frumunnar. Þetta kann að skipta
sköpum fyrir það hvernig veiran helst
(persists) í hýsli og kem ég betur að
því síðar. Visnuveiran er frábrugðin
oncogen RNA-veirum að einu mikil-
vægu leyti, hún veldur ekki æxlum í
náttúrulegum hýsli, þ.e. sauðkind-
inni. Nú er visnuveiran talin til undir-
llokks retroveira, svonefndra lenti-
veira. Það hefur vakið talsverða at-
hygli nýverið að samkvæmt athugun-
um á kjarnasýrusamsvörun og basa-
röð er visnuveiran náinn ættingi
eyðniveiru (AIDS) (15, 58).
Pathogenesis
I leit okkar að skýringum á því hvað
veldur vefjaskemmdum, þ.e. patho-
genesis vefjaskemmda unnum við
samkvæmt þeirri vinnutilgátu að
skemmdirnar kynnu að vera alleiðing
LÆKNANEMINN ?á985- '/1986- 38.-39. árg.
37