Læknaneminn


Læknaneminn - 01.04.1986, Blaðsíða 20

Læknaneminn - 01.04.1986, Blaðsíða 20
Skilun (Dialysis) Páll Ásniundsson Orðið dialysis virðist upprunnið í grein frá 1854 eftir Graham nokkurn. þar sem hann lýsir flæði uppleystra efna gegnum hálfgegndræpa himnu gerða úr nautsblöðru. Fyrstu kvið- skilun (peritoneal dialysis) gerði Wegner 1877 á dýrum, en telja má, að Abel o.ll. hafi lagt grunninn að blóðskilun (hemodialysis) árið 1914. Það er svo Hollendingurinn Wilhelm Kolff, sem talinn er eiga heiðurinn að fyrsta nothæfa útbúnaðinum til blóð- skilunar á mönnum árið 1945. Síðar hefur orðið ör þróun á öllu, sem lýtjjr að blóðskilun og kviðskilun og slík meðferð hefur bjargað eða framlengt líf þúsunda. Ég mun skýra stuttlega frá nokkr- um grundvallaratriðum og lýsa báð- um meginaðferðum skilunar og beit- ingu þeirra. Grundvallaratriði skilunar Skilun er fólgin í því, að hálfgegn- dræp (semipermeable) himna hleypir í gegnum sig mólekúlum undan þéttnihalla frá einu vökvahólfi til annars. (Mynd 1). Slíkar himnur finnast í náttúrunni. t.d. lífhimnan, en eru einnig gerðar af mannahönd- um, t.d. blóðskilunarhimnur. Gegndræpi (permeatability) himn- unnar ákvarðast af stærð smágata (pores) þeirra, sem á henni eru, auk þykktar hennar. Þessi atriði segja í raun einnig til um sértækni (selec- tivity) himnunnar gagnvart hinum ýmsu mólekúlum, en þar skipta stærð þeirra og Iögun einnig máli. Flæðishraöi efnis um himnuna á- kvarðast af gegndræpi hennar, flatar- máli og þéttnihalla efnis yfir himn- una. Þetta þýðir aö sjálfsögðu að skil- unarhraði er kominn undir endurnýj- unarhraða lausnanna beggja vegna himnunnar. Afköst blóðskilunar eru því háð blóðflæði um skiluna. Sé hydrostatiskur þrýstingshaili yfir himnuna getur lausn pressast gegnum hana undan hallanum. Kall- ast þaö últrafiltration. Osmotiskur þrýstingshalli veldur svipuðum flutn- ingi vatns undan hallanum uns jaf'n- vægi er náð. (Mynd 2). Nýta menn sér fyrirbæri þessi til þess að ná vökva af sjúklingnum, hið fyrrnefnda í blóðskilun en það síðara í kviðskil- un. Hlóðskilun (hæmodialysis) Til blóðskilunar þarf blóðskilu (gervinýra [dialyzer]), skilvökva og góðan aðgang að blóðveitu sjúklings. í blóðskilunni er blóði sjúklings rennt öðrum megin við hálfgegndræpa himnu, en hinum megin valnslausn, sem kölluð er skilvökvi (dialysate). Himnan er oftast úr cuprophane, sem er í ætt við sellófan og er þykkt henn- ar allt niður í 10 mikrón. Yfirborð himnunnar er gjarnan nálægt einum fermetra en rúmmál blóðhólfsins í skilunni þó aðeins ca. 100 ml. Með stillanlegum undirþrýstingi í skil- DIALYSIS; The movement of SOLUTES through a membrane from a higher to a lower solute concentration area, i.e, DIFFUSION THROUGH A MEMBRANE Mynd I. Skilun (dialysis). 18 LÆKNANEMINN Vms- Zmt,-38.-39. árg.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Læknaneminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknaneminn
https://timarit.is/publication/1885

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.