Læknaneminn - 01.04.1990, Blaðsíða 28

Brot á handarbeinum og
liðáverkar á höndum
Tryggvi Þorsteinsson læknir
Brot á handarbeinum (fingurkjúkum og
miðhandarbeinum) eru meðal algengustu
beinbrota og nema um 25% af heildarfjölda allra
brota hjá börnum, og um 21% allra brota hjá
fullorðnum.
Hjá börnum er epiphysubrot á nærkjúku
fingranna algengasta gerð brota og koma helst
fyrir í sambandi við íþróttaiðkanir og boltaleiki.
Hjá fullorðnum eru fingurbrot algeng af völdum
véla og verkfæra.
Brot á handarbeinum er oft hægt að rétta og
festa án skurðaðgerðar og innri festingar en
þegar um brot í liðfleti og óstabil brot er að
ræða, þarf venjulega að lagfæra það og festa því
síðan með innri festingu.
Skurðaðgerðir á fingrum eru vandasamar og
alltaf er hætta á örmyndun og samvöxtum í
aðliggjandi vefjum, sem trufiað getur hið ná-
kvæma samspil beygi- og réttisina fingranna og
þannig leitt til hreyfiskerðingar.
Aðgerðir á handarbeinsbrotum má yfirleitt
framkvæma í góðri deyfingu eins og t.d. axillar
deyfingu. Við deyfingar á fingrum er heppilegast
að deyfa taugastofninn í fingurfitinni. Aldrei
skal nota Adrenalin við fingurdeyfingu. Arang-
ur af fingurbrotaaðgerðum er bestur sem fvrst
eftir slysið.
Þegar taka þarf ákvörðun um hvort fara eigi út
í vandasamar skurðaðgerðir, þarf að taka tillit til
aldurs, starfs og rétthendis. Meta þarf ástand
mjúkparta, blóðflæði og lífvænleika umliggjandi
vetja og gera þarf neurologiska rannsókn.
Rtg.rannsóknir eru mikils virði við öll
handarslys, en auk mynda í frontalplani og
hliðarplani er oft nauðsynlegt að fá skámyndir.
Gæta þarf sérstaklea að Grænviðarteinungs-
brotum, epiphysubrotum, liðskekkjum
(subluxation) og brotum í liðfleti. Hjá börnum er
til mikilla þæginda að fá samanburðarmyndir af
heilbrigðu höndinni.
Brot á metacarpalbeinum II-V.
Þessi brot eru algeng hjá fullorðnum, einkum körl-
un en sjaldgæf hjá börnum. Brot um basalhluta eru
yfirleitt stabil, nema á I. og V. miðhandarbeini. Brot
á basalhluta II - IV miðhandarbeins má því venjulega
gipsa inn án aðgerðar. Brot í gegnum basal-liðflöt á
V. miðhandarbeini eru oft óstöðug og valda þá
stallmyndun á liðleti líkt og við Bennetsbrot. Ef ekki
er aðgert leiðir þetta til slitbreytingar og veldur
óhjákvæmilega verkjum. Þessi brot þarf því að
leiðrétta, og með hjálp skyggnimagnara má yfirleitt
fá góða brotstöðu og festa brotinu með K-vír án þess
að skera inn á brotið.
Skaftbrot á miðhandarbeinum geta verið skábrot,
spírallaga brot eða þverbrot. Þverbrot skekkjast
venjulega með hornskekkju sem opin er lófalægt, sem
stafar af togi frá interosseal-vöðvum. Skábrot og
spiralbrot geta valdið styttingu og snúningsskekkju.
Lítils háttar stytting þarf ekki að koma að sök en grói
miðhandarbein með snúningsskekkju, kemur sama
skekkja fram á fingrunum og er til mikilla óþæginda
við beygingu á þeim.
Þverbrot er oft hægt að rétta og veita nægilegan
stöðugleika í gipsumbúðum án innri festingar. Sum
skábrot er líka hægt að gipsa beint inn en ef um
snúningsskekkju er að ræða þarf oft að fríleggja brotin
og festa þeim með cerclage vír, skrúfum eða K-vírum
sem ýmist má setja inn í axial stefnu en líka má setja
í, í þverstefnu í aðliggjandi miðhandarbein.
26
LÆKNANEMINN 1 1990 43. árg.