Læknaneminn - 01.04.1990, Blaðsíða 47

Myndun sjálfsþols
T-frumur bera nafn af uppruna sínum í hóstarkirtli
(thymus; tímgill?). Þar myndast T-frumustofnar á
fósturskeiði og á fyrsta aldursári hjá homo sapiens og
e.t.v. í litlum ntæli fram á kynþroskaár en lítið ef
nokkuð eftir það. Talið er að innan við 10% þeirra T-
frumustofna sem myndast í hóstarkirtli fái örvun til
vaxtar og viðgangs, afgangnum
er eytt - “tional deletion” (Schwartz 1989y.). Valið
miðast viðaðT-frumum er ætlað að greina og bregðast
við framandleika í tengslum við MHC class I og class
II sameindir, samtímis því sem óæskilegt er að T-
frumustofnar sem brugðist geta við sjálfi komist á
legg. I hóstarkirtli á sér því stað eyðing á T-
frumustofnum sem greina það sjálf sem til sýnis er í
gróf sýndarfrumna líffærisins (t.d. epitóp á helstu
frumu- og plasmapróteinum). Einnig er nauðsynlegt
að T-frumur hafi hæfilega sækni í MHC class I og
class II sameindir (brúnir grófar). Aðeins þeir T-
frumustofnar sem hafa hæfilega sækni fá örvun til
vaxtar og viðgangs en sé sæknin of mikil eða lítil
komast þeir ekki á legg. Þessi krafa kemur vel heim
og saman við þá staðreynd að binding við class I/class
II sameindir er forsenda greiningar T-frumna á epitóp-
um og því forsenda eðlilegrar starfsemi þeirra.
Hvernig fer ónæmiskerfið að gagnvart próteinum
sem ekki eru til staðar í hóstarkirtli á þroskaferli T-
frumna? Þará meðal eru að líkindum ýntis prótein sem
sérhæfðar frumur tjá í litlu magni og prótein sem fyrst
eru tjáð eftir að hóstarkirtillinn hefur að mestu tekið
út sinn T-frumuþroska og ná því vart að valda eyð-
ingu T-frumustofna í kirtlinum. “Clonal anergy” eða
lömun/bæling sjálfgreinandi T-frumustofna sem ekki
er eytt í hóstarkirtli virðist vera þýðingarmikil í því
sambandi (Schwartz I989y.). A hún sér stað utan
hóstarkirtils. Líkja má sjálfgreinandi óbældum T-
frumum við tímasprengjur sem gæfulegast er að gera
óvirkar sem fyrst. Ella geta slíkar T-frumur orðið
kveikja sjálfsofnæmisviðbragða verði þær fyrir
nægilegri örvun ræsandi lymfókína.
Sérstök hátæknidýramódel hafa verið mikið notuð í
rannsóknum á sjálfsþoli (“self-tolerance”). Er þar um
LÆKNANEMINN 1 1990 43. árg.
45