Læknaneminn - 01.04.1990, Blaðsíða 46

viðhaldi sjálfsþols með því að sýna CD8+ T-frumum
búta eigin próteina. Viðbrögð CD8+ T-frumu við
framandi epitópi eru talin ráðast af þroska frumunnar
og því hvort hún hefur orðið fyrir lömun/bælingu
ellegar verið virkjuð til dráps. (Verður skýrt nánar
síðar í greininni.) Tilvist class I sameinda er ein
meginforsenda þess að T-drápfrumur (CD8+) geti
drepið veirusýktar frumur. Class I sameindir á frum-
um gera CD8+ T-drápfrumum kleift að greina á milli
heilbrigðra frumna og sýktra (myndun veirupróteina í
umfrymi sýktrar frumu leiðir til þess að veiruprótein
eru að hluta til brotin niður og sýnd í tengslum við
class I sameindir hennar líkt og um eigin prótein
frumunnar væri að ræða).
MHCclass II sameindir(mynd2)ernæreingönguað
finna á sýndarfrumum og ræstum T-frumum og er
meginhlutverk þeirra að sýna T-hjálparfrumum
framandleika. Sameindir sem sýndarfrumur gleypa
eða taka upp á annan hátt úr umhverfi sínu eru brotnar
niður og peptíðbútar af hæfilegri stærð (8-20
amínósýrur) ná sumir hverjir að bindast MHC class II
sameindum inni í sýndarfrumum og berast með þeim
út á yfirborð (mynd I). Sýndarfrumur sýna að líkind-
um peptíðbúta eigin próteina í tengslum við class I
sameindir líkt og aðrar frumur.
Mismunandi bindigeta grófa hinna ýmsu class I og
class II sameinda ræðst af breytileika í gerð þeirra
amínósýra sem mynda botn grófanna (mynd 3, a og b).
Amínósýrur með basískar, súrar eða stórar alífatískar
hliðarkeðjur ráða miklu um bindigetuna þar eð hleðsla
og stærð setur bindingu ígrófina vissarskorður. Gildir
það jafnt um amínósýrur á botni grófar sem um
amínósýrur einstakra agretópa. Rétt er að undirstrika
að bindingin er fremur ósértæk. Hver einstaklingur
hefur innan við 10 mismunandi gerðir grófa á
jafnmörgum gerðum class II sameinda (mynd 2). Þess-
ar örfáu grófir binda og sýna T-hjálparfrumum hluta
af því ógrynni af peptíðbútum er myndast við niður-
brot próteina sem sýndarfrumur taka upp úr umhverfi
sínu. Það ræðst síðan einfaldlega af samlögun peptíð-
búts og grófar og af hleðslu á einstökum amínósýrum
í gróf og á agretópi hvort af bindingu getur orðið.
Sem dæmi má nefna að sé tiltekið prótein klofið með
ensímum í 15-20 hluta í sýndarfrumu þá er vel
hugsanlegt að aðeins þriðjungur eða minna af þeim
peptíðbútum sem myndast geti bundist við grófir
þeirra class II sameinda sem einn einstaklingur býr
yfir (Grey et al. 1989y.). Slík binding er þó forsenda
þess að T-hjálparfrumur geti grei nt próteinið og brugðist
við því sé um framandi prótein að ræða. Sú forsendaer
nauðsynleg en ekki nægileg. Gerð einnar einstakrar
amínósýru í grófinni virðist geta ráðið miklu um lögun
grófarinnarogþarmeðbindigetuhennar. Hjáevrópska
kynstofninum virðist t.a.m. gerð amínósýru númer 57
á DQB keðjunni skipta miklu við tilurð insúlínháðrar
sykursýki (Todd et al. 1988y. og 1990y.). Önnur
forsenda T-frumubundinna ónæmisviðbragða er að
einstaklingurinn búi yfir starfhæfum (þ.e. óbældum)
T-hjálparfrumum er geti greint sýnd epitóp og virkist
um leið ti I að bregðast við þeim fyrir tilstuðlan ly mfókína
(IL-1, IL-6) sem sýndarfrumur seytra.
44
LÆKNANEMINN 1 1990 43. árg.