Bændablaðið - 20.07.2023, Blaðsíða 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 20. júlí 2023
Á þessum tíma árs eru bændur um land
allt að uppskera eftir annir vorverkanna.
Misjafnt tíðarfar á landinu hefur sett svip
sinn á uppskeru í magni og gæðum.
Á austan- og norðanverðu landinu hafa
bændur verið heldur fyrr að uppskera af túnum
sínum og ökrum en sunnan heiða eftir ansi
blautt og kalt vor og eru því heldur seinni með
sína uppskeru en undanfarnar tvær vikur hafa
gert heilmikið og þeir bændur eru því komnir
fulla ferð áfram í sínum verkum.
Ég vona að bændur verði sæmilega settir
með afurðir til vetrarins en það verður fróðlegt
að fylgjast með kornvexti þegar kemur að
uppskerutíma á þeim afurðum, þar sem
margir hafa stokkið á „kornvagninn“ og nýtt
sér fyrirframgreiðslu sem matvælaráðherra
lagði til á vordögum. Samtals fá 48 bú
fyrirframgreiðslu sem samanlagt eru með
1.048 hektara lands í kornrækt.
Afurðaverð
Mikið hefur verið rætt um afurðaverð til bænda
undanfarin misseri. Þar hafa Bændasamtökin
mestar áhyggjur af framleiðslu á nautakjöti
þar sem þróun verðlags á afurðum til
bænda hafa ekki staðið undir þróun á
framleiðslukostnaði, en einnig hefur magn
innflutts nautakjöts aukist verulega. Það sem
af er ári er vöxturinn á heildarmarkaðinum
rúmlega 4% ef innflutningur er leiðréttur
fyrir beini. Þegar hlutföllin eru skoðuð nánar
sést að innlend sala hefur dregist saman um
tæp 9,5% á meðan innflutningur nautakjöts
hefur aukist um rúmlega 60% þessa fyrstu
5 mánuði ársins borið saman við fyrstu 5
mánuði ársins 2022. Þessi staða er verulegt
áhyggjuefni, sérstaklega þar sem mikið hefur
verið rætt um fæðuöryggi og nauðsyn þess að
vera sjálfbær í framleiðslu landbúnaðarafurða.
En hvað er til ráða? Ráðherra hefur gefið
skýr skilaboð um að ekki verði um frekari
stuðning við framleiðslu við endurskoðun
búvörusamninga. Þá er einnig beðið eftir
upplýsingum frá ráðherra utanríkismála
hver staða endurskoðunar á samningi við
Evrópusambandið sé um innflutningskvóta
eftir útgöngu Breta úr sambandinu, þar er
ekki mikið að frétta. Ef til vill er best að bíða
eftir loforðaflaumnum þegar kemur að næstu
kosningabaráttu.
Bændafundir
Við hlökkum til að taka samtalið um okkar
helstu áherslu mál nú seinni partinn í sumar en
þá er á dagskrá fundaröð stjórnar og starfsfólks
Bændasamtakanna með bændum en fyrsti
fundur verður þann 21. ágúst næstkomandi.
Hvet ég alla bændur til að kynna sér
fundarstaði og tíma og vona ég að við sjáum
sem flesta dagana 21. ágúst til 25. ágúst.
Njótið sumarsins!
LEIÐARI
Slump
Á dögunum sá ég mynd frá garðyrkjubónda
sem sinnti kúrbítsplöntum í gróðurhúsi. Finna
má þennan íslenska kúrbít í matvöruverslunum
einstaka sinnum á ári.
Slíkar vörur heyra hins vegar til undantekninga.
Það er vegna þess að það borgar sig ekkert
sérstaklega fyrir garðyrkjuframleiðanda að rækta
kúrbít hér á landi. Sem er í raun skrítið, því kúrbítur
er tiltölulega auðveldur í ræktun. Þrátt fyrir að vera
harðgerð og gefandi planta krefst ræktun kúrbíts
talsverðrar orku og vinnu. Hún er ekki hagstæð vara
til massaframleiðslu. Að minnsta kosti er enginn
hér sem skilgreinir sig sem kúrbítsbónda. Hins
vegar eru til tómatabændur og gúrkubændur. Þeir
njóta svokallaðra A styrkja í búvörusamningum
sem þýðir að þeir fá nokkuð hærra verð fyrir hvert
kíló en bóndinn sem framleiðir kíló af kúrbít.
Kúrbítur, ásamt reyndar öllu öðru en tómat,
gúrku og papriku, nýtur svokallaðra B styrkja.
A styrkjapotturinn er 290 milljónir króna í ár og
B styrkir eru samtals 37 milljónir króna. Þessu er
svo skipt hlutfallslega milli framleiðenda, eftir
magni. Eftir því sem meira er framleitt, því lægri
krónutala dreifist út á hvert framleitt kíló. Þar
sem framleiðslukostnaður og uppskerumagn getur
verið misjafnt er enginn fyrirsjáanleiki til staðar.
Garðyrkjuframleiðendur þurfa því að slumpa á
launin sín.
Í fyrra voru flutt hingað inn 247 tonn af ferskum
kúrbít. Langstærsti hluti magnsins kom frá Spáni og
Hollandi. Meðalkílóverð innflutningsvörunnar var
um 250 kr. Evrópuríki styrkja öll grænmetisræktun
á sínum heimaslóðum. Almennt er talið mikilvægt
út frá fæðuöryggi þjóðar og heilsuvernd íbúa að
til staðar sé aðgengilegur og hollur matur fyrir
samfélagið. Endurspeglast það helst í því að
minna en 10% af þeim matvælum sem framleidd
eru í heiminum rata á heimsmarkað. Stuðlað
er að innanlandsframleiðslu í formi stuðnings
sem getur svo verið eins misjafn og löndin
eru mörg. Samkvæmt kerfinu hér er hvetjandi
að færri framleiði minna magn af takmörkuðu
vöruframboði. Þessu vilja garðyrkjubændur breyta.
Axel Sæland, formaður búgreinadeildar
garðyrkjubænda, segir að fallega sé talað um
garðyrkjuna hjá stjórnvöldum hér á landi en orðunum
fylgir enginn raunverulegur áhugi eða tillögur að
beinhörðum aðgerðum garðyrkjuframleiðslunni
til vaxtar. „Þegar núverandi ríkisstjórn tók við
var hluti af samstarfssáttmála stjórnarflokkanna
að stórauka framleiðslu á innlendu grænmeti
með föstu „niðurgreiðsluhlutfalli á raforkuverði
til ylræktar og sérstökum stuðningi við útiræktun
í gegnum búvörusamninga“. Þessi yfirlýsing
ásamt auknum stuðningi við garðyrkjuna sem
heitið var í endurskoðun árið 2020 gáfu bændum
tilefni til bjartsýni, en núna, þegar kjörtímabilið er
tæplega hálfnað, virðist ljóst að aukinn stuðningur
ríkisstjórnarinnar við garðyrkju eru bara orðin tóm.
Stjórnarsáttmálinn og fjárhagsáætlun næstu ára segi
annað. Verðbólga, gríðarlegar kostnaðaraukningar
og hverfandi tollvernd hafa étið upp alla aukningu
í stuðningi og það rúmlega. Endurskoðun á
búvörusamningi garðyrkjunnar er því í raun engin
þar sem lítið er að ræða, þar sem ekki stendur til
að fara í neinar stórar breytingar á samningnum
né að bæta fjármagni í hann.“ Axel undirstrikar
að ef raunverulegur vilji stjórnvalda standi til þess
að auka innlenda grænmetisframleiðslu þurfi að
gera betur, enda sé ekki endalaust hægt að velta
auknum kostnaði yfir á neytendur. „Grænmeti má
ekki verða að slíkri lúxusvöru að neyslan dragist
saman, svo ekki sé minnst á aukna sjálfbærni,
bætta lýðheilsu og minni kolefnislosun sem allt
fellur vel að aukinni grænmetisframleiðslu.“ Axel
hvetur bændur til þess að mæta og láta í sér heyra á
bændafundum sem fara fram víða um land í ágúst.
Hvernig getum við ræktað sem mest af
fersku fjölbreyttu grænmeti hér á landi, þannig
að framleiðendur fái mannsæmandi tekjur og
neytendur fái sanngjarnt verð? Þurfum við
virkilega að slumpa á styrkveitingu miðað við
framleiðslukostnað eða getum við komið okkur
niður á lausn, heilsu okkar og umhverfi til bóta?
Hvernig getur ungi kúrbítsræktandinn gert það
að atvinnu sinni að útvega matvöruverslunum
íslenskan kúrbít allan ársins hring? /ghp
Léttleikandi sumarstemning
Mynd úr safni Bændasamtakanna sem sýnir heykögglaverksmiðju. Á bakhliðinni stendur: „Mýrdalsfóður 1987. Færiband flytur heybagga inn
í færanlega fóðuriðjuna.“ Rekstur Mýrdalsfóðurs hf. hófst um áramótin 1984-85 undir stjórn Jóhannesar Kristjánssonar. Vegna riðuvarna voru
miklar hindranir á flutningi verksmiðjunnar milli landshluta. Ekki fengust nægjanleg verkefni á því afmarkaða landsvæði sem hún fékk að starfa
á og varð Mýrdalsfóður gjaldþrota árið 1990. Mynd / Úr safni Bændasamtakanna.
GAMLA MYNDIN
Gunnar Þorgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
gunnar@bondi.is
Bændablaðið kemur út 23 sinnum á ári.
Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim
í pósti gegn greiðslu burðargjalds. Árgangurinn (23. tölublöð) kostar þá kr. 14.900
með vsk. Ársáskrift fyrir eldri borgara og öryrkja kostar kr. 11.900 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Borgartún 25, 4. hæð - 105 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Kt: 631294-2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
Ritstjóri: Guðrún Hulda Pálsdóttir (ábm.) gudrunhulda@bondi.is – Sími: 563 0300 – Blaðamenn: – Ástvaldur Lárusson astvaldur@bondi.is – Hulda Finnsdóttir hulda@bondi.is
Sigrún Pétursdóttir sigrunpeturs@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Steinunn Ásmundsdóttir steinunn@bondi.is
Auglýsingastjóri: Þórdís Una Gunnarsdóttir thordis@bondi.is – Sími: 866 3855
Netfang auglýsinga: thordis@bondi.is − Vefur blaðsins: www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Sigrún Pétursdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621