Bændablaðið - 20.07.2023, Blaðsíða 1

14. tölublað 2023 ▯ Fimmtudagur 20. júlí ▯ Blað nr. 638 ▯ 29 árg. ▯ Upplag 33.000 ▯ Vefur: bbl.is
Vinkonurnar Glódís Tekla Björgólfsdóttir, fimm ára, og forystukindin Forynja, tveggja vetra, á Refsmýri í Fellum.
Foreldrar Glódísar halda fé, geitur, hesta og hænur og eru þar að auki í hundarækt og skógrækt. Glódís hefur fengið
orð á sig fyrir að vera „dýrahvíslari“ þótt ung sé að árum, hún fær jafnvel böldnustu hrúta til að éta úr lófa sér og
unir sér hvergi betur en með dýrunum. – Sjá síðu 36. Mynd / Agnes K.B. Jónsdóttir
Auka þarf ásetning nautgripa
Auka þarf ásetning nautgripa
verulega til að mæta aukinni
eftirspurn eftir nautakjöti með
innlendri framleiðslu.
Nautakjötsmarkaður á Íslandi
hefur vaxið um 5–6% á ári að
undanförnu og vísbendingar eru
um áframhaldandi uppsveiflu. Það
sem af er ári hefur vöxturinn talist
rúmlega 4% ef innflutningur er
leiðréttur fyrir beini, skv. mælaborði
landbúnaðarins og innflutningstölum
Hagstofu Íslands. Þegar rýnt er betur í
hlutföllin milli innlendrar framleiðslu
og innflutnings sést að innlend sala
hefur dregist saman um tæp 9,5%
á meðan innflutningur nautakjöts
hefur aukist um rúmlega 60% á
fyrstu fimm mánuðum ársins borið
saman við fyrstu fimm mánuði ársins
2022. Samkvæmt sláturtölum er
meðalaldur UN gripa sem skilað er
til slátrunar að lækka, meðalþunginn
einnig, en flokkun gripanna að batna.
Endurspeglar það áhrif hins nýja
Angus erfðaefnis sem hefur verið
innleitt í innlenda ræktun undanfarin
ár, að sögn Höskuldar Sæmundssonar
sérfræðings hjá Bændasamtökum
Íslands. „Ef hins vegar ásetningstölur
sem gefnar eru út mánaðarlega
af RML eru skoðaðar sést að frá
ársbyrjun 2022 til maí 2023 hefur
verið stöðug fækkun nauta undir 12
mánaða á fæti. Segja má lauslega að
fækkunin frá miðbiki 2021 til maí
2023 sé um 1.000 gripir. Til að setja
þetta í samhengi má segja að miðað
við 250,4 kg. meðalfallþunga UN
gripa árið 2022 að þetta þýði vöntun
á um 250 tonnum af innlendu kjöti á
næstu 12-24 mánuðum. Til að setja
þetta í annað samhengi jafngildir
þetta samanlagðri framleiðslu 55,6
meðalframleiðslubýla UN nautakjöts
árið 2022.“
Þannig sé ljóst að framboð
innlendra nautgripa sé að minnka á
meðan heildarmarkaður nautakjöts er
í stöðugum vexti. „Ef ásetningstölur
eru vísbending um framtíðina má
gera ráð fyrir því að skorturinn á
innlendu kjöti muni einungis aukast
og líklega mun þeim skorti verða
mætt með auknum innflutningi.“
Eftir upptöku EUROP kerfisins
fyrir um fimm árum, fór í hönd
hrina verðlækkana og versnaði
markaðsstaða innlends nautakjöts
verulega. „Náði það líklega hámarki
í ársbyrjun 2021 þegar SS tilkynnti
um lækkanir á innleggsverði til að
hvetja til minni ásetnings vegna
birgðasöfnunar. Þrátt fyrir að fljótt
hefði verið fallið frá þeim áformum
þá létu afurðarverðshækkanir
á sér standa, Covid-faraldurinn
hélt áfram að geisa og gríðarlegar
hækkanir á áburðarverði settu strik
í reikning nautgripabænda, eins og
afkomuskýrsla RML fyrir árið 2021
sýndi glögglega. Má leiða líkur að
því að minnkandi ásetning megi
rekja að einhverju leyti til þessara
þátta,“ segir Höskuldur.
Samkvæmt skýrslunni voru
bændur að borga að meðaltali 412 kr.
með hverju kg framleidds nautakjöts
árið 2021. „Ef einungis er horft til UN
gripa árið 2021, sem skýrslan fjallar
um, má því áætla að bændur hafi
greitt að meðaltali tæplega 105 þús.
krónur með hverjum grip sem kom til
slátrunar það ár, eða tæplega hálfan
milljarð þegar heildar kg. fjöldi UN
gripa er reiknaður.“ Slíku tapi eigi
bændur erfitt að mæta til lengri tíma.
Töluverðar verðhækkanir hafa
hins vegar átt sér stað frá ársbyrjun
2022 sem hefur væntanlega
skilað bændum bættari afkomu en
Höskuldur segir slæmt að ásetningur
skuli dragast jafn mikið saman á
sama tíma og raun ber vitni. „Frá
ársbyrjun 2022 til maí 2023 hefur
VATN vísitalan hækkað töluvert
umfram vísitölu neysluverðs. Þetta
er jákvæð þróun en á þó enn töluvert
í land með að bæta upp lækkanir
áranna 2018–2021. Þannig að þrátt
fyrir batnandi afkomu er samt bil
verðlækkana sem ekki hefur verið
brúað. Augljóst er að gæði íslenskrar
framleiðslu eru að aukast enda Angus
þekkt fyrir kjötgæði. Vandinn virðist
vera sá að eftirspurnin er það mikil
eftir innlendum gripum að sláturhúsin
ganga á eftir bændum að koma með
gripi til slátrunar. Menn freistast
því til að láta gripina fyrr og léttari,
einkum þar sem flokkunin er þrátt
fyrir allt góð. Það þýðir í reynd færri
kíló af innlendu nautakjöti sem er
mikið áhyggjuefni gangvart hlutdeild
innlendrar framleiðslu.“ /ghp
Álit umboðsmanns Alþingis
um lausagöngu sauðfjár, sem
kom út í október á síðasta ári,
hefur komið af stað miklum
skoðanadeilum um lagalegan
grundvöll sauðfjárbeitar.
Báðir hagsmunahópar telja sig
hafa rétt fyrir sér, þ.e. þeir sem telja
álitið breyta öllu og hér eftir þurfi
að girða allt sauðfé inni, og þeir
sem segja álitið hafa lítil áhrif á
óbreytt ástand. Gunnar Þorgeirsson,
formaður Bændasamtaka Íslands,
telur í ljósi þessa ekki ólíklegt að
deilumál um túlkun á lagagreinum
um lausagöngu rati fyrir dómstóla.
Túlkun Bændasamtakanna sé sú að
lausaganga sé heimil.
Kristín Magnúsdóttir, lög-
fræðingur og landeigandi á
Snæfellsnesi, segir álit umboðsmanns
breyta öllu og þetta sé aðeins
upphafið að miklum breytingum á
lausagöngu hérlendis. Samkvæmt
henni komi skýrt fram í álitinu að
lausaganga í leyfisleysi sé brot á
friðhelgum eignarrétti, sem varinn sé
í stjórnarskránni. Kristinn Jónasson,
bæjarstjóri Snæfellsbæjar, segir
óvissu sveitarfélaga vera mjög mikla.
Hann getur ekki svarað því hvort
sveitarfélaginu beri sannarlega að
smala og fjölmargar spurningar hafa
vaknað um hvernig sveitarfélaginu
beri að sjá um framkvæmdina.
Sveitarfélögin óska eftir skýrum
leiðbeiningum um hvernig þau skuli
sinna vandaðri stjórnsýslu. Álitið
gefi engar leiðbeiningar hvernig
framfylgja skuli þeim lögum sem
umboðsmaður telur rétthærri. /ÁL
– Sjá nánar á síðum 20–22.
Óviss framtíð
lausagöngu
Vegna fækkunar í grá-
gæsastofninum stendur til að
stytta veiðitímabil og banna sölu
afurða af grágæs.
Gangi fyrstu tillögur umhverfis-,
orku- og loftslagsráðuneytis eftir
verður veiðitímabil á grágæs stytt
niður í rúmar sjö vikur, frá 10.
september til októberloka. Veiðar
áttu, venju samkvæmt, að hefjast
20. ágúst og standa til 15. mars.
Jafnframt er í bígerð að banna
sölu afurða af grágæs. Ráðuneytið
hélt á dögunum fund með
hagsmunaaðilum um slíka tilhögun
og eftir skoðun á ábendingum sem
þar komu fram eru tillögur settar í
samráðsgátt stjórnvalda og opið fyrir
athugasemdir í um hálfan mánuð.
Niðurstöðu er að vænta skömmu
áður en veiðar hefðu átt að byrja.
SKOTVÍS telur tillöguna ganga of
langt og að bann við afurðasölu sé
nægjanlegt. Stytting veiðitímabils
gæti gert bændum erfiðara um vik
að verja akra sína fyrir ágangi gæsa.
Grágæsastofninn hefur dregist
saman um 40% frá árinu 2012.
Alþjóðlegt veiðibann á grágæs
gekk í gildi um síðustu áramót þegar
stofninn var færður í verndarflokk.
Bretar og Íslendingar voru þó
undanskildir á grundvelli þess að
veiðar væru sjálfbærar og í samræmi
við stjórnunar- og verndaráætlun
alþjóðlegs samnings um verndun
afrísk-evrasískra vatnafugla sem
eru farfuglar, AEWA. Nú þykir hins
vegar ástæða til að bregðast enn
frekar við ástandi grágæsastofnsins.
/sá
– Sjá nánar á síðu 2.
Stytta veiðar
á grágæs
38
Perlan í alfaraleið
30
Hægur hjartsláttur
í fjölnytjaskógi
Óhreinu börnin
hennar Svandísar
16