Úrval - 01.08.1962, Blaðsíða 103

1 RAGUNDA, sem er byggS-
arlag i Jamtalandi í Sviþjóð,
var fyrrum stórt stöðuvatn.
Breiður sandás frá því á ísöld
lokaði dalnum, svo að mikil
uppistaða myndaðist en áin
Indalsálven, féll í stóran sveig
norður úr vatninu og var foss
Stöðuvatnið,
sem hvarf
mikill, kallaður Storforsen, þar
sem hún féll fyrir endann á
ásnum.
Lengi höfðu menn í byggð-
unum þarna velt því fyrir sér
að gera skurð í gegnum sand-
ásinn til þess að geta fleytt
timbri ofan úr hinum miklu
skógum Jamtalands, en ekkert
verulegt varð úr þvi, fyrr en
rétt eftir 1790. Þá var grafið
í gegnum ásinn, sem var rúm-
um 10 m hærri en yfirborð
vatnsins, aðallega með því að
veita i skurðinn vatni úr læk,
er féll í vatnið skammt frá.
Skurðinum var svo lokað við
mynnið með timburmilligerð.
En vorið 1796 var leysing ör
og vatnið stóð hátt. Snemma
eina nóttina gerðist hinn mikli
atburður. Vatn tók að seytla
meðfram milligerðinni og gróf
sundur laust sandhaftið. Menn
sváfu svefni hinna réttlátu I
Ragunda, en beljandi vatns-
flaumurinn sagaði ásinn dýpra
og dýpra, unz brotið var í hann
skarð og ekki bara allt hið
mikla vatn árinnar flóði þar í
gegn, heldur tæmdist stöðuvatn-
ið með öllu á örskammri
stundu. Stórfossinn þagnaði og
hefur siðan verið kallaður
„Döda fallet", enda eru þar að-
eins vatnssorfnar klappir.
Þegar svo Ragundafólk reis
úr rekkju eftir hina skömmu
og blíðu sumarnótt, var vatnið
þeirra horfið. 1 staðinn var
komið kolsvartir aurar og
leðjuskákir, þar sem vatnsbotn-
inn hafði verið. Þar sem lægst
var tók áin að grafa sér nýjan
farveg í botninn og þar mynd-
aðist nýr foss, sem smátt og
smátt fæxðist ofar, eftir því
sem áin gróf sig dýpra.
Brátt tóku að berast fregnir
af hinu mikla tjóni niðri I daln-
um, og bændur í Ragunda voru
krafðir um geysilegar skaða-
bætur fyrir það tjón. Það tók
byggðina nærfellt öld, að Ijúka
þeim greiðslum, en nú þykir
Þessi einstaki atburður hafa
orðið til mikils góðs. Unnt er
að fleyta timbri eftir ánni alla
leið ofan úr hinum miklu skóg-
um Jamtalands, og þar sem
vatnbotninn var einu sinni er
afbragðs land til ræktunar.
111
------®
— Úr Södra Norrland •—