Úrval - 01.04.1965, Side 76

74
ÚRVAL
borgarastyrjöld yfirvofandi. Öfga-
fullir stjórnmálamenn i Suðurrikj-
unum sögðu kjósendum sínum, að
ef repúblikanar sigruðu, mundu
neir rýja Suðurríkin inn að skinn-
unni — og afnerna þrælahaldið.
Suðurríkjamenn voru reiðir og
kvíðafullir. Þeir óttuðust eklci efna-
hagstjónið, sem leiða mundi af
frelsun þrælanna — það voru hvort
sem var ekki margir hvítir menn,
sem áttu þræla — heldur hitt, að
svertingjarnir mundu krefjast jafn-
réttis við hina hvítu, bola þeim
úr störfum og sigra þá í kosning-
um. Enginn hvítur maður var svo
lágt settur, að hann væri ekki svcrt-
ingjanum æðri.
Lincoln var kosinn forseti 6.
nóvember 1860 og Suðurríkin létu
ekki á sér standa að hefja sínar
aðgerðir. Suður-Carolina sagði sig
úr ríkjasambandinu 20. desember,
og Mississippi, Florida, Alabama,
Georgia og Louisiana gerðu slíkt
hið sama. Texas fylgdi fordæminu
1. febrúar 1861, mánuði áður en
Lincoln sór embættiseið sinn, en
svo virtist í fyrstu sem önnur
„þrælaríki“ en þessi sjö mundu
halda tryggð við sambandsstjórn-
ina. En 12. a])ríl hófu Suður-Caro-
linumenn skothríð á Sinntervirkið,
borgarastyrjöldin brauzt út og öll
Suðurríki sögðu sig úr ríkjasam-
bandinu. Lincoln var nauðugt að
þurfa að hafa afskipti af málinu,
en hann bauð þó út 75 þúsund sjálf-
boðaliðum. Forseti hins nýstofnaða
Suðurríkjasambands, Jefferson
Davis, svaraði með því að bjóða út
100 þúsund manna liði.
Styrjöldin hélt áfram. Norður-
ríkin urðu í fyrstu fyrir skakka-
föllum, af því að þau höfðu van-
metið andstæðing sinn, en síðan
náðu þau sér á strik. Lincoln gekk
erfiðlega að finna hæfa hershöfð-
ingja; aðeins einn, Ulysses S. Grant,
skaraði fram úr. Þegar að því var
fundið, að Grant drykki mikið
viskí, svaraði Lincoln, að hann
óskaði þess að geta gefið öðrum
hershöfðingjum sinum sömu viskí-
tegund. Sex mánuðum áður en
borgarastyrjöldinni lauk, var
Lincoln kosinn forseti í annað sinn
og sigraði frambjóðanda demó-
krata með miklum yfirburðum.
Annað stjórnartímabil hans liófst
4. marz 1865, sex vikum áður en
hann var myrtur. Hann var þá 56
ára að aldri.
Öll þjóðin, bæði Suður- og Norð-
urríkin, treguðu liinn látna foringja.
Nú þegar hann var allur, varð
mönnum ljóst, hvílíkt mikilmenni
hann var — einstæður persónu-
leiki í sögu Ameríku. Enda ])ótt
hann hefði ekki hlotið mikla skóla-
menntun, var hann einn mesti
ræðusnillingur síns tíma og mikill
stjórnmálamaður. Hann var hug-
prúður og þolinnjóður, og gat ver-
ið gamansamur, þrátt fyrir erfitt,
stundum nærri óbærilegt heimilis-
líf. Og hann gat sett sig í spor
annarra manna og skilið sjónar-
mið þeirra, hvort sem þeir voru
ríkir eða fátækir, hvítir eða svart-
ir. Dauði hans varð til þess að
græða sárið milli norðurs og suð-
urs, og auðvelda umskiptin frá
þrælahaldi til frelsis, sem hann
hafði barizt fyrir.