Úrval - 01.04.1965, Page 80

78
ÚRVAL
þeirri tíö. . . „Enn bið ég, drott-
inn, sá er ritar píslarsögu mína
eða kaupir þá bók fylltu þá af
helgum anda. Og í því húsi, er bók
sú er inni, verði þar eigi i'ætt dautt
barn né lama. Fyrirgef þú þeim
manni syndir, drottinn, er bók
mina hefir að varðveita, ef hann
biður þig líknar“ (I, 480). Síðan
kemur dúfa úr lofti með kross-
marki, og er þá mælt við hina helgu
Margrétu meðal annars: „Og ef
syndugur maður kemur til þess
staðar, sem þinn heilagur dómur
er varðveittur, með iðran synda og
litillæti, þá munu honum fyrirgefast
syndir; og þar mun eigi fjandi inni
vera, sem píslarsaga þín er, heldur
mun þar vera ást og friður" (I, 480).
í Reykjavíkurútgáfunni af Mar-
grétar sögu hljóðar tilsvarandi
kafli hennar svo: „Heyr bæn mína,
allsvaldandi Guð. Ég bið þig i nal'ni
þíns elskulega sonar Jesú Iírists,
bænlieyr og hjálpa þeim, sem lesa
pislarsögu mína eða heyra hana
lesna. Ég bið þig, drottinn minn
almáttugur, að sá er hana skrifar
eða kaupir megi verða þinnar ei-
lífu náðar aðnjótandi, ó, láttu bless-
un fylgja henni inn á hvert heimili,
þess bið ég þig, himneski faðir, að
aldrei megi hinn óhreini andi þar
inn komast eða í því húsi magnast,
þar sem min píslarsaga er inni, og
ef sá maður biður þig líknar, er
mína píslarsögu varðveitir, þá bæn-
heyrðu hann, láttu hann njóta þíns
blessaða sonar“ (6.—7. bls.).
Það leynir sér ekki, að í þess-
ari gerð sögunnar hefur kaþólskan
verið þvegin eins vendilega og ger-
legt hefur þótt af hinni upphaf-
legu gerð hennar, væntanlega i
þeim tilgangi að gera hana að-
gengilegri lútherskum manni. En
um það eiga báðar gerðir sögunnar
sammerkt að heita þeim, er hana
les, skrifar eða kaupir, líkamlegrar
og andlegrar velferðar og að varð-
veita það heimili, er hana geymir
frá illum öndum. Hér lcemur fram
sérstök helgi á sögunni sjálfri, bók-
inni, sem eklci er að finna í neinni
annarri sögu af heilögum meyjum,
enda er bók og fjöðurstafur tákn
heilagrar Margrétar.
Val'alitið mun vera, að þessi mátt-
ur, sem bókinni með sögu heilagr-
ar Margrétar var eignaður, hefur
valdið því, að hún var afrituð jafn-
oft og raun ber vitni, en það er ekki
jafnauðsætt, hvaða kraft almenn-
ingur hefur sérstaklega eignað
henni. Var hún álitin allra meina
bót, eins konar voltakross þeirrar
tíðar? Eða átti hún við einhvern
vanda Serstaks eðlis?
Menn skyldu ætla um jafn al-
menna sögu og Margrétar sögu, að
hennar væri að einhverju getið í
íslenzkum heimildum, svo auðugar
sem þær eru af sögum um hjátrú
og lík efni. En nú bregður svo kyn-
lega við, að heita má, að nær alger
þögn ríki um söguna í prentuðum
heimildum, og engin munnmæli
hef ég heyrt um hana. Hún virðist
hafa liðið um íslenzkt þjóðlíf kyn-
slóð fram af kynslóð án þess að láta
eftir sig að kalla nokkur ummæli.
Eina ritið, sem ég hef rekizt á,
að geti um notkun Margrétar sögu,
er svonefnd „Hugrás“ eða „In vers-
utias serpentis recti et touruosi“.
Það er: „Lítil hugrás yfir svik og