Skólavarðan - 2023, Qupperneq 17

HAUST 2023 SKÓLAVARÐAN 17
Kennarahúsið / UMFJÖLLUN
Það var gert í vor við hátíðlega athöfn. Þá
fékk Magnús Þór Jónsson, formaður Kennara-
sambands Íslands, Katrínu Jakobsdóttur
forsætisráðherra lyklakippuna drjúgu. Valgeir
sagði nokkur orð um húsið við tilefnið, for-
sætisráðherra gerði slíkt hið sama og þakkaði
sérstaklega fyrir hversu vel hefði verið hugsað
um bersýnilega vel ástatt húsið.
„Svo þegar ég kom núna í húsið, daginn
sem það var afhent ríkinu, þá fór ég um það
allt og var mjög ánægður með hvað það er í
góðu standi.“ „Það er eiginlega alveg í topp-
standi. Og það er gaman að því, að afhenda
það svona.“
Viðveran í húsinu ómetanleg
Þar með hafði Valgeir fylgt starfsemi
Kennarasambands Íslands í gamla Kennara-
húsinu allt frá því að sambandið fékk húsið
að gjöf og þar til því var skilað til ríkisins árið
2023. „Í sjálfu sér var þetta bara eðlileg upp-
lifun, að sjá húsið fara úr höndum Kennara-
sambandsins,“ segir Valgeir. „En ég hef alltaf
miklar tilfinningar til þessa húss, hver sem
verður í því. Það er önnur saga.“
„Þetta var náttúrulega svona heimili. Það
var mjög skemmtilegt að vera með félagið í
þessu húsi. Það var í sjálfu sér alveg ómetan-
legt að mínu mati.“
Aðspurður um hvaða væntingar og vonir
hann hafi um framtíð gamla Kennarahússins
við Laufásveg segir hann: „Nú virðist ekki
vera búið að ákveða hvaða starfsemi fer inn,
en ef við trúum orðum forsætisráðherrans
við afhendinguna, þá verður það eitthvað við
hæfi. Svo skulum við sjá til hvað það verður.“
Einu sinni var...
Vörðubrot
Mikill styr hefur verið í umræðu um námsefni og hvort
það þyki viðeigandi. Það eru ekki bara bækurnar sem hafa
farið fyrir brjóstið á fólki. Vert er að nefna verk Kristjáns
Guðmundssonar, Vörðubrot, frá 1970.
Verkið var gert úr um 85 heilhveitibrauðhleifum sem
raðað var upp í eins konar vörðu á Skólavörðuholtinu og
vísaði í gömlu Skólavörðuna sem þar stóð.
Vörðubrot vakti bæði hneykslan og reiði almennings,
varpaði ljósi á átök „gamalla gilda og nýrra sjónarmiða í
listum“, eins og það var orðað í Lesbók Morgunblaðsins
árið 2009.
Að lokum leiddi samfélagsumræðan um verkið til
þess að lögreglan „fjarlægði það af vettvangi á Skólavörðu-
holtinu af heilbrigð-
isástæðum“, eins og
sagði í Lesbókinni.
Það gerði
verkið að sjálfsögðu
aðeins alræmdara,
eða eins og Kristín
G. Guðnadóttir
listfræðingur
sagði í samtali við
RÚV árið 2017:
„Á sínum tíma var
Vörðubrotið eitt
þekktasta myndlist-
arverk íslenskrar
myndlistarsögu
vegna þess að það
var fjarlægt af
sýningunni. Ég held
að heilhveitibrauð
hafi aldrei nokkurn
tímann, hvorki fyrr
né síðar, verið talið
eins hættulegt og
þarna.“
Kristján hafði
árinu áður komið
inn í íslenskan
myndlistarheim með hvelli, með sýningu sem hann hélt
1969 þar sem þungamiðjan var straubretti þakið óhrein-
indum og hænsnaskít. Þrátt fyrir að aðeins 47 manns
hefðu sótt og séð sýninguna vakti hún mikla hneykslan
meðal almennings. Þó keypti Listasafn Íslands engu að
síður það sem eftir var af innsetningunni 1988 og setti
hana aftur upp tveimur árum síðar – og þá aftur við mikið
fjaðrafok.
Bera Nordal, þáverandi forstöðumaður safnsins,
neyddist til að birta athugasemd í fjölmiðlum í ljósi
viðbragðanna þar sem fram kom að það væri „lögum sam-
kvæmt hlutverk safnsins að afla verka sem endurspegluðu
nýja strauma og stefnur í íslenskri myndlist“ og að „þetta
verk væri mikilvægur fulltrúi ákveðinna listviðhorfa og
stefnu sem fram kom á sjöunda áratugnum,“ eins og
útskýrt var í Lesbók Morgunblaðsins 2009.
Kristján Guðmundsson skipaði sér stall meðal virt-
ustu listamanna Norðurlanda og tók, árið 2009, eins og
minnst er á í Lesbókinni, á móti Carnegie-verðlaununum
af Margréti Danadrottningu.
Efri til vinstri
Dúkurinn í stigun-
um tveimur er frá
því að Freysteinn
Gunnarsson, fyrr-
verandi skólastjóri
Kennaraskólans,
tók við honum
1930. Þá réðst
hann í töluverðar
framkvæmdir;
lagði þennan
endingargóða dúk
á gólf og stiga og
klæddi inniveggi
með krossvið.
Valgeir Gestsson,
fyrrum skrifstofu-
stjóri Kennara-
sambandsins fór
yfir sögu hússins
við skil þess. Á
veggnum sjást
lyklarnir að húsinu
sem forsætis-
ráðherra veitti
viðtöku.
Neðri til vinstri
Lengi vel var
aðeins einn sími í
húsinu – sími sem
enn hangir vegg-
fastur á sínum
stað – í miðjum
stiga. „Þetta var
eini síminn í
skólanum. Þetta
var skólasíminn –
fyrir alla starfsemi
skólans. Og sá
sem var næstur
þegar það hringdi
svaraði í símann,“
útskýrir Valgeir.
MYND: GUNNAR V. ANDRÉSSON