Mímir - 01.02.1974, Page 9

gæti eflst móti veldi ættar hans. Ekki er vitað
um erindi Snorra á Gautlandi, en hitt er víst,
að þau hjón, Kristín og Askell, tóku vel á
móti honum, og að skilnaði gáfu þau Snorra
margar góðar gjafir og þar á meðal merki
Fólkunga, en það hafði Eiríkur konungur Knúts-
son borið, þá er hann felldi Sörkvi konung.
Eftir að hafa dvalið sumarlangt með Askatli
og Kristínu, hélt Snorri aftur til Noregs og var
annan vetur með Skúla Bárðarsyni.
IV.
Skúli Bárðarson var hálfbróðir Inga konungs
Bárðarsonar, er ríkti í Noregi frá 1204—1217.
Á síðustu ríkisstjórnarárum Inga var Skúli
orðinn mjög valdamikill, og gerði konungur
hann að jarli sínum. Þegar Ingi féll frá, upphóf-
ust enn á ný deilur milli höfðingjanna, um
það hver ætti næstur að setjast í hásæti Norð-
manna. Skúla Bárðarson studdi kirkjan og meiri
hluti aðalsins, en harðsnúnasti hópur Birki-
beina vildi taka til konungs Hákon Hákonar-
son, sem þá var aðeins 13 ára að aldri. Fór
þá svo, að Skúli vék fyrir Hákoni til þess að
varðveita einingu aðalsins. Það, sem ýtti undir
sameiningu yfirstéttarinnar var, að bændur í
Þrændalögum höfðu hafið vopnaða uppreisn
og neitað að borga skatt. Sameining aðalsins
gegn hræringum bænda og öreiga var fyrst
og fremst verk Skúla jarls, það er hann, sem
tekur allar mikilvægar stjórnmálalegar ákvarð-
anir á síðustu ríkisstjórnarárum Inga konungs
og fyrstu ríkisstjórnarárum Hákonar Hákonar-
sonar. Aform Skúla eru greinilega þau að sam-
eina og skipuleggja aðalinn undir sterkri kon-
ungsstjórn. Þetta var afleiðing efnahagsþróunar
13. aldar og átti hliðstæður í öðrum löndum
Evrópu. Þrátt fyrir það, að Hákon Hákonar-
son var til konungs tekinn 1217, fékk Skúli
jarl að halda þriðja hlutanum af ríkinu, en
Skúli gætti ekki að sér, og konungsvaldið óx
honum yfir höfuð. Hákon eignaðist smðning
kirkjunnar með því að leyfa erkibiskupi að slá
mynt. Arið 1233 var Skúli sviptur völdum, en
fékk að halda óskertum tekjum, árið 1237 var
hann titlaður hertogi, en það var aldrei annað
en nafnið tómt. Að lokum tók Skúli hertogi
sér konungsnafn á Eyrum í Niðarósi 6. nóvem-
ber 1239, en valdataka Skúla misheppnaðist
og var hann drepinn af konungsmönnum utan
við Niðarós vorið 1240.
V.
Þegar Snorri Sturluson hafði dvalið með Skúla
jarli veturinn 1220, hélt hann aftur heim til
Islands. Hafði hann þá ort um jarlinn kvæði,
en þegið að launum ágætar gjafir, þar á meðal
skip það, er hann sigldi á til Islands.
Eftir heimkomuna eykst veldi og auður
Snorra enn. Skömmu síðar gengur hann að eiga
Hallveigu Ormsdóttur, ekkju Björns Þorvalds-
sonar.
1237 hélt Snorri aftur utan og er enn með
Skúla næstu tvö ár. Þá bárust honum fregnir
af Orlygsstaðabardaga. Þótti honum hinn mesti
skaði eftir Sighvat bróður sinn.
En vorið eftir fékk Snorri skip og bjó til
hafs með samþykki hertogans, en þegar hann var
búinn til brottferðar, komu menn sunnan frá
konungi með bréf. I því stóð, að konungur
bannaði öllum Islendingum útferð það sumarið.
Þegar Snorri sá bréfin, sagði hann: „Ut vil ek"
og breytti í engu sínum fyrirætlunum.
I Sturlungu segir frá því, að Skúli hertogi
hafi gefið Snorra jarlsnafn, áður en hann hélt
frá Noregi. Þar stendur: „Og þá er þeir voru
búnir, hafði hertoginn þá í boði sínu, áður þeir
tóku orlof. Voru þá fáir menn við tal þeirra
hertogans og Snorra. Arnfinnur Þjóðólfsson og
Olafur hvítaskáld voru með hertoganum, en
Orækja og Þorleifur með Snorra. Og var það
sögn Arnfinns, að hertoginn gæfi Snorra jarls-
nafn, og svo hefur Styrmir hinn fróði ritað:
„Artíð Snorra fólgsnarjarls", — en engi þeirra
Islendinga lét það á sannast. (Sturl., II, bls. 363)
Eftir þetta létu þeir Snorri í haf og tóku
Vestmannaeyjar.
Því hefur löngum verið haldið fram, að Skúli
hertogi hafi sæmt Snorra jarlstigninni gegn því,
að hann kæmi Islandi undir norsku krúnuna,
9