Mímir - 01.06.2007, Page 69

kk.nf.ft. fiðt-r -nir (gr.)
þf. föt-r ~na (gr.)
þgf- fótum
ef. fóta
Það eina sem greinir að karlkynsorðin og
kvenkynsorðin í fleirtölu er greinirinn sem vís-
ar til kyns nafnorðsins því að fleirtalan helst
óbreytt og það er greinirinn sem gegnir mik-
ilvægasta hlutverkinu, þ.e. að merkja kyn við-
komandi nafnorðs. En víkjum nú að lýsingu
no.fótur í fræðiritum og skoðum hvort notk-
un nafnorðsins með greini hefur vakið athygli
fræðimanna.
(9) kk.þgf. fót-urn : fót-unum
ef. fót-a : fót-anna
Hér eru endingar í hvorugkyni ekki sýndar
enda eiga þær ekki við.
3.1 Nafnorðið fótur í málfrœðiritum um
forníslensku og nútímaíslensku
I þessum undirkafla eru skoðaðar lýsingar á
rótarnafnorðum, sérstaklega með no. fótur í
huga og notkun þess með greini athuguð, í mál-
fræðiritum um forníslensku og nútímaíslensku.
Orð á borð við fingr, vetr, maðr, mánaðr, bók, eik,
hnot, kló,fló og gnd heyra til flokki rótarnafn-
orða sem eru bæði karlkyns og kvenkyns.
Ymis málfræðirit um forníslensku þar sem
gerð er grein íyrir no.fótur (íísl.fðtr) voru at-
huguð, sbr. Adolf Noreen (1905:42-43 og
1923:282-286), Alexander Jóhannesson (1923-
24:221-223), Andreas Heusler (1913:82-83),
Elias Wessén (1961:69-70), Friedrich Ranke
(1979:45), L.G. Nilsson (1879:31,38) og Ragn-
vald Iversen (1972:67). Rótarnafnorðum er
ýtarlega lýst í þessum ritum en hvergi í þeim er
fjallað um notkun no.fóturmeð greini.
Rit Astu Svavarsdóttur og Margrétar Jóns-
dóttur (1998:123, 159), Höskuldar Þráinsson-
kvk.nf.ft. br0k-r -nar (gr.)
þf. br0k-r -nar (gr.)
þgf brókum
ef. bróka
3. Lýsingar á no.fótur í þf.ft. í fræðiritum
í þessum kafla eru til umræðu lýsingar á no fót-
ur í fleirtölu í málfræðiritum og orðabókum og
notkun þess í gagnasöfnum á netinu. Ahersla
er lögð á notkun no.fótur í þf.ft.m.gr., en ein-
nig í nf.ft.m.gr. þar sem við á. Þágufall og eign-
arfall eru ekki til skoðunar af því að kyn
nafnorða kemur ekki fram í þgf. og ef.ft., en
endingarnar eru þær sömu í öllum kynjum, með
eða án greinis:
kvk.þgf. hönd-um : hönd-unum
ef. hand-a : hand-anna
ar (1995:201), Jóns Magnússonar (1997:41) og
Valtýs Guðmundssonar (1922:61) eru þau mál-
fræðirit um nútímaíslensku sem athuguð voru. I
fyrstu þremur ritunum er ekki íjallað um notk-
un no fótur með greini en Valtýr bendir á í bók
sinni að sex nafnorð hafi meira eða minna
óreglulega beygingu: faðir, bróðir, vetur, fótur,
fingurog maður. Nafnorðin veturfótur ogfing-
urgoú verið notuð í daglegu máli sem kvenkyns-
orð í fleirtölu þegar þau séu notuð með greini:
vetur-nar, fœtur-nar og fingur-nar. Asta og
Margrét leggja áherslu á að fáein nafnorð hafi
enn óreglulegri beygingu: faðir og bróðir, maður,
vetur ogfimgur, sem þurfi að læra utan að.
No fótur hefur ekki vakið athygli málfræð-
inga með kynóákveðni sinni í þf.ft.m.gr. eins
og sýnt var hér að ofan; eingöngu einn mál-
fræðingur bendir á að nafnorðið hafi tilhneig-
ingu til þess að breyta um kyn í ft.m.gr. en aðrir
málfræðingar mæla með því að beyging tiltek-
inna rótarnafnorða lærist utan bókar þar sem
hún virðist sýna óregluleika og þess vegna sé
ekki hægt að segja fyrir um hvaða endingar þau
taki.
67