Morgunblaðið - 09.06.1974, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. JUNÍ 1974
11
Stefnum að
hagslögsögu
í tilefni sjómannadagsins sneri Morgunblaðið sér til Péturs Sigurðssonar,
formanns sjómannadagsráðs. Í viðtali þvi, sem hér fer á eftir segir hann m.a.,
að eitt höfuðviðfangsefnið á næstunni verði baráttan fyrir 200 sjómilna
efnahagslögsögu. Þá skýrir hann einnig frá þvi, að aflatryggingasjóður muni
á næstunni þurfa að standa undir stórauknum bótagreiðslum vegna lélegrar
af komu bátaf lotans á siðastliðinni vertið.
— Hver eru, Pétur, stærstu verkefn-
in, sem Sjómannadagsráð fæst við um
þessar mundir?
— Þannig háttar nú til, að við erum
að Ijúka núna við dvalarheimili
aldraðra sjómanna, Hrafnistu, í Reykja-
vik. Þar er unnið við frágang lóðar.
Okkur er það ánægjuefni að cje*3 fylgst
með hinum miklu framkvæmdum í
umhverfis- og útivistarmálum sem nú
eru á döfinni hjá borgaryfirvöldum i
Reykjavik, með þvi að gera þessa stóru
lóð þannig úr garði, að þar geti notið
útivistar, ekki einvörðungu íbúar
Hrafnistu heldur einnig íbúar næsta
nágrennis.
Þá er enn haldið áfram með fram-
kvæmdir við uppbyggingu barna-
heimilisins i Hraunkoti i Grimsnesi.
Byggingu þess er nú fulllokið Unnið
hefur verið að frágangi og fegrun lóð-
arinnar og fjölgun leiktækja. Forgangs-
rétt til þess að njóta dvalar á þessu
heimili hafa munaðarlaus sjómanns-
börn og önnur þau, er búa við erfiðar
heimilisaðstæður. í sumar munu dvelja
i Hraunkoti 55 börn Heimilið er þegar
yfirfullt og fjölmörgum höfum við orðið
að vísa frá, þar sem stærð heimilisins
setur okkur takmörk.
Þarna á þessum stað er einnig unnið
að þvi að reisa 1 5 orlofsheimili, sem
eru i eigu aðildarfélaga sjómannadags-
ins og stofnana hans. Fjölmörgum ein-
staklingum hefur einnig verið úthlutað
lóðum. Þeir greiða fyrir þær sérstakt
gjald, sem m.a. stendur undir kostnaði
við sameiginlegar framkvæmdir og
uppbyggingu barnaheimilisins.
— Um aðrar framkvæmdir á vegum
sjómannadagsráðs segir Pétur
Sigurðsson:
— Framundan er stórverkefni:
Bygging nýrrar Hrafnistu i Hafnarfirði.
Fyrsta skóflustungan að þeirri bygg-
ingu verður tekin í dag. Þetta heimili
mun rúma 240 vistmenn og þar ef 80
á hjúkrunardeild. Þetta er gifurlega
mikið verkefni og brýnt. Margt hefur
þegar verið vel gert á þessu sviði, en
mikið er þó óunnið enn.
Sjómannadagurinn sjálfur verður í
hefðbundnu formi. Fulltrúar rikisstjórn-
ar, sjómanna og útvegsmanna flytja
ræður. Fjórir aldraðir sjómenn verða
heiðraðir og afreksverðlaun fyrir
björgunarafrek verða veitt.
— Nú hefur rikisstjórnin nýlega
komið i veg fyrir kjarabætur sjómönn-
um til handa með þvi að setja með
bráðabirgðalögum bann við fiskverðs-
hækkunum Hver er afstaða sjómanna
til þessara aðgerða Pétur?
— Ég svara að sjálfsögðu ekki fyrir
aðra, segir Pétur, en það er þó alveq
Ijóst, að nú heyrist ekki eitt aukatekið
orð frá þeim sem hæst mótmæltu nær
öllum efnahagsráðstöfunjm viðreisn-
arstjórnarinnar á sinum tíma. Þögn
þeirra talar sinu máli. Um sl. áramót
var fiskverðshækkun ákveðin 11%. En
ef horft er til þeirra almennu kjara-
samninga við landverkafólk, sem gerð-
ir voru sl. vetur, er Ijóst, að fiskverð
hefði þurft að hækka um 1 9%, svo að
sjómenn hefðu kjarabætur i réttu hlut-
falli við landverkafólk.
i stað þess að veita sjómönnum
kjarabætur setti ríkisstjórnin bráða-
birgðalög, sem banna allar fiskverðs-
hækkanir Með þessum aðgerðum
rikisstjórnarinnar var Verðlagsráð
sjávarútvegsins í fyrsta sinn frá stofnun
þess hindrað i störfum sínum Þetta er
jafnframt vantraust á oddamann ríkis-
stjórnarinnar i Verðlagsráðinu, en hon-
um ber við ákvörðun fiskverðs m.a. að
taka tillit til efnahagsástandsins.
— En hver er skýringin á þvi að
ríkisstjórnin gripur til þess ráðs að
vega með þessum hætti að sjómönn-
um einum? Pétur Sigurðsson segir:
— Þetta er óskiljanleg afstaða, eink-
anlega ef litið er á afkomu bátaflot
ans á siðastliðinni - vetrarvertið Af-
koma bátaflotans kemur glögg fram
i greiðsluskyldu aflatrygginga-
sjóðs í lok vertiðar. Þegar er Ijóst,
að um mjög verulegar bótagreiðsl
ur verður að ræta t.d. á Hornafirði,
ekki mjög miklar á Stokkseyri,
Eyrarbakka, Vestmannaeyjum og Þor-
lákshöfn, en mjög miklar á Suðurnesj-
um og við Faxaflóa. Verulegur hluti
vertíðaraflans kemur frá þessum svæð-
um Við Breiðafjörð og á Vestfjörðum
var afkoman sæmileg viðast hvar. Á
Austfjörðum verður einnig um veru-
lega aukningu bótagreiðslna að ræða
Þetta sýnir okkur fram á, að áhafnir
skipa, sem nú þurfa stórauknar bóta-
greiðslur hafa haft kauptrygginguna
eina i laun á liðinni vertíð.
Það er erfitt að finna skynsamlegar
skýringar á slikum ráðstöfunum sem
þessum. Stjórnarherrarnir hljótá að
hafa verið þeirrar skoðunar, að óhætt
hafi verið að skerða kjör sjómanna
sérstaklega. Svo ætla þeir sjálfsagt, fái
þeir til þess nægan meirihluta á Al-
þingi, að láta tillögur sínar um lausn
efnahagsvandans koma til fram-
kvæmda að kosningum loknum. Tillög-
ur Framsóknarflokksins og Alþýðu-
bandalagsins miða að þvi að gjör-
breyta kjarasamningunum, sem nýlega
voru gerðir. Allar kauphækkanir yfir
20% verða afnumdar
Rikisstjórnin viðurkennir sjálf, að nú
sé framundan gifurlegur vandi i efna-
hagsmálum. Hún ber sjálf ábyrgð á
þeim vanda Mér kæmi ekki á óvart
þótt áfram yrði haldið á þessari braut
eftir kosningar rétt eins og stjórnin
hefur nú rift kjarasamningum með
bindingu kaupgjaldsvisitölu, svo að
ekki sé minnst á þær breytingar, sem
gerðar hafa verið á grundvelli kaup-
gjaldsvisitölunnar og niðurgreiðslufals-
anirnar. Ég er hræddur um að tals-
menn núverandi stjórnarflokka hefðu
sent frá sér harðorð mótmæli, ef slikt
hefði gerst i tið fyrrverandi ríkisstjórn-
ar, jafnvel efnt til verkfalla.
Á hvaða málefni munu sjómenn
leggja mesta áherslu á næstunni?
Þeirri spurningu svarar Pétur Sigurðs-
son á þessa leið:
— Við gerum þeim að sjálfsögðu
ekki skil í þessu viðtali. En i þeirri
baráttu, sem framundan er munu fjöl-
mörg'viðfangsefni koma fram. Þar má
sérstaklega nefna baráttuna fyrir 200
sjómilna efnahagslögsögu á þessu ári.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur beitt sér
Pétur Sigurðsson,
f ormaður sjómannadagsráðs.
fyrir þeirri stefnu. Þetta er eitt stærsta
hagsmunamálið, sem nú blasir við.
Þá verður ekki hjá þvi komist að gera
samanburð á stefnu núverandi og fyrr-
verandi rikisstjórnar i efnahags- og
sjávarútvegsmálum Sannleikurinn er
sá, að uppbygging og endurnýjun tog-
araflotans hófst i tið fyrrverandi rikis-
stjórnar Þá verður heldur ekki látin
liggja i þagnargildí sú óhæfa núver-
andi sjávarútvegsráðherra að auðvelda
Austur-þýskum togurum rányrkju hér
við land með því að veita þeim leyfi til
þess að skipta um áhafnir hér. í þessu
alvarlega máli hefur sjávarútvegsráð-
herra orðið ber að ósannindum og
margsaga í skýringum sinum á þessu
furðulega hátterni.
200 sjómílna efna-
— SEGIR PÉTUR SIGURÐSSON, FOR-
MAÐUR SJÓMANNADAGSRÁÐS
Margir óttast, að útgerð á islandi
geti átt erfitt uppdráttar á næstu
árum ef ekki verður gripið til rót-
tækra aðgerða í sambandi við vernd
un fiskstofna, eða veiðarnar tak
markaðar með einhverjum ráðum
Það er engin furða, þótt menn ber
þennan ótta i brjósti, þvi að ekki þarf
annað en lita á tölur frá siðustu
vetrar-vertið. Þær eru ekki beint
glæsilegar, sér í lagi þegar i Ijós
kemur að sóknin í fiskstofnanna af
hálfu Íslendinga hefur aldrei verið
meiri. Á þessum tölum sést bezt, að
ekki þýðir að kaupa endalaust ný
skip, þegar fiskurinn er ekki fyrir
hendi. Augu manna hljóta því að
vera að opnast fyrir þvi, að endur-
nýjun fiskiskipaflotans verður
að fara fram eftir langtima-
áætlunum, en ekki með æði-
bunugangi, eins og átt hefur sér
stað að undanförnu. Þegar unnið
verður að áætlunargerð um endurnýj
Á
7A
o
dagurinn
un fiskiskipaflotans þarf að hafa
samráð við fiskifræðinga og Haf-
rannsóknastofnunina, en það hefur
ekki verið gert fram til þessa, og
fiskif ræðingar Haf rannsóknastofn-
unarinnar voru víst ekki spurðir álits,
þegar samið var um öll skuttogara-
kaupin. Á dögunum ræddum við við
Kristján Ragnarsson formann Lands-
samband íslenzkra útvegsmanna um
stöðu og framtíðarhorfur sjávarút-
vegsins.
Allt að reka í strand
„Nýliðin vetrarvertíð var sú lakasta á
siðastliðnum áratug," sagði Kristján og
bætti við, og verðlagsþróunin innan-
lands er fádæma óhagstð fyrir útgerð-
ina. Ekki er þvi neitað af forsvarsmönn-
um launþegasamtaka og rikisvaldsins,
að afkomu útgerðarinnar og frystihús-
anna muni á þessu ári reka i strand, ef
ekki verður gripið til róttækra aðgera
Þessi mál verða vafalaust mikið rædd i
stjórnmálaumræðum í þessum
mánuði. Við treystum þvi, að sú rikis-
stjórn, sem við tekur eftir kosningar,
muni takast á við þennan vanda en
ekki láta reka á reiðanum, því að ella
„Verðum að vakna áður en síðasti
þorskurinn er veiddur...”
Rætt við Kristján
Ragnarsson, formann
Landssambands ísl.
útvegsmanna
mun koma til verulegra efnahags-
örðugleika síðar á árinu, sem koma
m a fram í verulegu atvinnuleysi i
haust."
Sóknin of mikil?
„Hvað ber þá framtiðin i skauti sér?"
„Hvað framtíðina snertir, hef ég
mestar áhyggjur af, að sóknin i fisk-
stofnana við landið er of mikil og við
eigum á hættu að fá á næstu árum enn
minni þorskafla en jafnvel á þessu ári.
Fiskifræðingar telja, að ástand þorsk-
stofnsins sé nú verra en nokkru sinni
siðan rannsóknir hófust og vegna
smæðar hrygningarstofnsins sé mikil
hætta á ferðum "
„Nú höfum við íslendingar lagt
mikla áherzlu á það á siðustu 2—3
árum að byggja nýja skuttogara. Um
50 togarar munu nú vera komnir til
landsins. Höfum við kannski farið of
geyst i skuttogarakaupin?"
„Það er öllum vel kunnugt, að á
siðustu tveimur árum höfum við gert
verulegt átak til uppbyggingar togara-
flotans og dreg ég ekki í efa, að þau
byggðarlög, sem skipin hafa fengið,
muni á næstu árum njóta afraksturs
þeirra, en þá miða ég við, að gerðar
verði ráðstafanir, sem tryggja rekstur
þeirra Hitt er svo annað mál, hvort hér
er ekki um óeðlilega mikla aukningu að
ræða á stuttum tima, sem getur haft
hættur í för með sér fyrir fiskstofnana.
Það segi ég meðal annars vegna þess,
að veruleg aukning varð á togveiðum
undanfarin ár þrátt fyrir fækkun tog-
ara, og á ég þá við togveiðar stærri
báta, sem áður voru á sildveiðum, en
hafa nú verið neyddir til að stunda
togveiðar "
skipa, sem eru um 50 talsins, veiði
3000 lestir á ári, eða um 1 50 þúsund
lestir samtals og er það svipaður afli og
brezku togararnir hafa veitt hér við
land á ári hverju. En nú standa málin
þannig, að þessi sókn er fyrir hendi
auk þess sem brezkir togarar halda
áfram að veiða hér til haustsins 1 975
Þvi er ástæða til að óttast mjög, að
sóknin sé nú alltof mikil i fiskstofnana
Á siðastliðinni vetrarvertið kom i Ijós,
að aflamagnið í heild jókst ekkert þrátt
fyrir þessa stórauknu sókn, og er eðli-
legt að álykta, að afli annarra skipa hafi
minnkað vegna þessarar nýju sóknar:
Að visu höfðu ekki öll þessi nýju skip
hafið veiðar, þvi að þau eru enn að
koma til landsins."
Beztu framleiðslutækin
„Eru þá skuttogararnir orðnir of
margir?"
„Þessi orð min má á engan hátt
skilja svo, að ég sé á móti þvi, að
keyptir séu skuttogarar, ég tel þá tví-
mælalaust beztu framleiðslutækin,
sem við eigum kost á i dag. Þeir
tryggja meiri og betri vinnu en önnur
fiskiskip hafa gert og stuðla það með
að meira byggðarjafnvægi
En ég tel, að í framtiðinni eigum við
að gera áætlanir um endurnýjun fiski-
skipastólsins og taka ákvarðanir fyrir-
fram um, hvað mörg skip á að smiða
hverju sinni. Siðar á ' svo að taka
ákvarðanir um það. hvert þau eiga að
fara. Þetta þarf að gera til að koma i
veg fyrir þrýsting og undanlátssemi,
og með þessd móti á að vera hægt að
koma i veg fyrir of mikla sókn, sem
hlýtur að vera okkar æðsta markmið,
þegar við hugsum til framtiðarinnar."
„Þegar farið verður út i skipakaup i
framtíðinni. þarf þá ekki að hafa sam-
ráð við fiskifræðinga. um þau hverju
sinni?"
„Ég hef fyrir satt, að ekkert samráð
hafi verið haft við Hafrannsóknastofn-
unina og fiskifræðinga um endurnýjun
fiskiskipaflotans með tilliti til sóknar i
fiskstofnana. Sjálfur tel ég, að þróun
rannsókna á fiskstofnum, sé nú komin
svo vel á veg. að við verðum að taka
tillit til þeirra og haga okkur sam-
kvæmt þvi, ef við eigum ekki að vakna
upp við það i nánustu framtið, að við
höfum veitt siðasta þroskinn og þar
með komið i veg fyrir áframhaldandi
búsetu i þessu landi."
Þ. Ó.
150 þúsund lestir á ári en
aflinn stendur i stað.
„Hvað er reiknað með að hver togari
fiski mikið á ári hverju?"
„Áætlá má. að hvert þessara nýju