Morgunblaðið - 09.03.2007, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 9. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Á RÉTTRI LEIÐ
Það hefur ekki verið auðvelt aðskilja þau átök sem staðið hafamilli stjórnarflokkanna að und-
anförnu, um stjórnarskrárákvæði um
sameign þjóðarinnar á auðlindum.
Myndin sem birzt hefur almenningi af
þessum átökum er sú, að framsóknar-
menn hafi lagt áherzlu á, að staðið yrði
við gefið loforð um að tillaga um slíkt
stjórnarskrárákvæði kæmi fram á þessu
kjörtímabili en að Sjálfstæðisflokkurinn
héldi uppi andófi.
Nú er komið í ljós, að Geir H. Haarde
forsætisráðherra hefur alls ekki verið
að þybbast við heldur þvert á móti lagt
fram nokkrar tillögur um orðalag þessa
ákvæðis. Sennilega hefur ábyrgðarlaust
tal einhverra þingmanna Sjálfstæðis-
flokksins átt þátt í því að fólk hefur
fengið rangar hugmyndir um afstöðu
flokksins til málsins.
Um skeið mátti halda, að Framsókn-
arflokkurinn ætlaði að nota þetta mál til
þess að rifta stjórnarsamstarfinu. En nú
er komið í ljós, að kjarninn í þingflokkn-
um, með formann og varaformann í far-
arbroddi, hefur staðið fast á því að ná
samkomulagi við Sjálfstæðisflokkinn,
sem nú er orðið að veruleika.
Það er auðvitað mikilvægt fyrir þjóð-
ina alla að ákvæði um auðlindirnar verði
tekið í stjórnarskrá og að um það verði
samstaða milli allra flokka. En vafalaust
eiga eftir að verða einhverjar umræður
um orðalag.
Til eru þeir í þessu landi sem eru ekki
búnir að gefast upp við að tryggja út-
gerðarmönnum eignarrétt að fiskimið-
unum í kringum landið. Það má aldrei
verða. Þess vegna ekki sízt er svo mik-
ilvægt að ákvæði efnislega samhljóða
lagaákvæðum um sameign þjóðarinnar
á fiskimiðunum verði tekið í stjórnar-
skrá.
Einstaka áhrifamenn í Framsóknar-
flokknum vildu nota þetta mál til þess að
slíta stjórnarsamstarfinu. Það er erfitt
að skilja hvaða hugsun lá að baki slíkum
áformum. Það er svo stutt í kosningar
að Framsóknarflokkurinn hefði aldrei
getað þvegið hendur sínar af þeim verk-
um ríkisstjórnarinnar sem hafa verið til
óvinsælda fallin. Og til hvers þá að slíta
stjórnarsamstarfi á þessum tíma-
punkti? Það var ekkert vit í þessum hug-
myndum einstakra framsóknarmanna.
Nú þegar samkomulag liggur fyrir
um þetta atriði er erfitt að sjá annað en
framundan sé beinn og breiður vegur
fyrir stjórnarflokkana, í þeim skilningi
að fleiri grundvallarmál koma tæpast
upp sem ágreiningi geta valdið.
Eftir sem áður geta þeir átt undir
högg að sækja í kosningabaráttunni og
þá ekki sízt Framsóknarflokkurinn ef
marka má skoðanakannanir.
Við öðru er tæpast að búast þegar
stjórnarsamstarf hefur staðið í tólf ár
og annar stjórnarflokkanna hefur setið
samfleytt í ríkisstjórn í sextán ár. Geir
H. Haarde hefur staðizt fyrstu alvar-
legu prófraun sína.
EKKI BEZTA BARÁTTUTÆKIÐ
Kynbundinn launamunur og ójöfnstaða kynjanna á vinnumarkaði er
ein af meinsemdum samfélags okkar.
Nokkuð víðtæk samstaða ríkir um að
launamuninum beri að útrýma. Hins
vegar er fólk ekki sammála um aðferð-
irnar.
Frumvarp til nýrra jafnréttislaga,
sem nefnd á vegum félagsmálaráðherra
samdi og kynnt var í fyrradag, ber vott
um að í nefndinni hafi meirihlutinn ver-
ið þeirrar skoðunar að hægt sé að laga
launamuninn með lagasetningu. Sam-
kvæmt núverandi jafnréttislögum ber
þó að greiða körlum og konum sömu
laun fyrir sambærileg og jafnverðmæt
störf. Samt hefur hinn kynbundni
launamunur ekki horfið.
Ýmsar af tillögum nefndarinnar geta
stuðlað að því að bæta stöðu einstak-
linga, sem telja á sér brotið og vilja
sækja rétt sinn. Þannig er lagt til að
kærunefnd jafnréttismála fái heimild til
að kveða upp bindandi úrskurði í stað
álita eins og nú er. Sömuleiðis er lagt til
að jafnréttisstofa fái heimild til að
krefjast upplýsinga, sem nauðsynlegar
eru vegna verkefna hennar og athugana
á ýmsum málum, að viðlögðum dagsekt-
um. Reynslan bendir til að þetta sé
nauðsynlegt.
Önnur ákvæði frumvarpsins eru allt-
of mikið inngrip í starfsemi fyrirtækja,
án þess að séð verði að þau muni verða
til þess að draga úr launamun eða
kynjamisrétti.
Það á t.d. við um afnám launaleynd-
ar. Vilhjálmur Egilsson, framkvæmda-
stjóri Samtaka atvinnulífsins, hefur
áreiðanlega rétt fyrir sér þegar hann
segir í Morgunblaðinu í gær að það
muni engu skila. Ef eitthvað er, getur
afnám launaleyndar orðið til þess að
lækka laun, af því að vinnuveitendur
vilji ekki ala á öfund á vinnustaðnum
með því að gera betur við gott starfs-
fólk, heldur greiði öllum samkvæmt
kauptöxtum.
Ákvæði um að fyrirtækjum með fleiri
en 25 starfsmenn verði skylt að skila
opinberum aðilum framkvæmdaáætlun-
um um úrbætur í jafnréttismálum, að
viðlögðum dagsektum, er bæði íþyngj-
andi og gagnslaust. Ríkisvaldið mun
aldrei hafa neinar forsendur til að meta
hvort rúmlega 800 fyrirtæki hafa hvert
um sig búið til gagnlega áætlun um
jafnréttismál.
Og ef einhver heldur að jafnrétti
muni aukast við það að fulltrúum í jafn-
réttisráði verið fjölgað í átján, hefur sá
hinn sami mikla oftrú á tali á fundum.
Haft er eftir Guðrúnu Erlendsdóttur,
formanni nefndarinnar sem samdi
frumvarpið í Morgunblaðinu í gær, að
fyrir 30 árum hafi fólk talið að erfiðast
yrði að breyta viðhorfi almennings til
stöðu kynjanna, en að auðveldast yrði
að breyta launamun kynjanna.
Staðreyndin er auðvitað sú, að launa-
munurinn hverfur ekki nema viðhorfið
breytist. Enn líta margir svo á – bæði
karlar og konur – að konur hafi ríkara
hlutverki að gegna við heimilishald og
barnauppeldi en karlar. Á meðan þann-
ig er litið á, munu konur ekki njóta
sömu launa eða framgangs á vinnu-
markaði og karlar. Forsendan fyrir því
að jafna launamuninn er að karlarnir
taki meiri ábyrgð heima fyrir. Sú þróun
er hafin, en ekki komin nógu langt.
Leiðin til að jafna launamuninn er að
berjast áfram fyrir þessari viðhorfs-
breytingu og jafnframt að sannfæra at-
vinnurekendur um að fyrirtæki þeirra
hagnist á jafnrétti. Lagasetning, sem
eykur skriffinnsku bæði í fyrirtækjun-
um og hjá hinu opinbera, er hins vegar
ekki bezta baráttutækið í jafnréttisbar-
áttunni.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Sunnu Ósk Logadóttur
sunna@mbl.is
Heildsöluverð frumlyfja erí flestum tilfellum orðiðsambærilegt hér og áhinum Norðurlönd-
unum, líkt og stefnt var að með
samkomulagi hagsmunaaðila árið
2004. Lyfjakostnaður er engu að
síður enn hár hér á landi miðað við
önnur Evrópulönd og áfram þarf
því að vinna að því að ná lyfjaverði
niður. Þungt vegur skortur á ódýr-
um samheitalyfjum og hátt verð
þeirra hérlendis þó að samningar
þess efnis við Actavis hafi skilað
umtalsverðum árangri til lækkunar.
Smásöluálagning er einnig ennþá
há hér miðað við nágrannalöndin.
Notkun einstakra lyfjaflokka er
jafnframt önnur og meiri hér en á
hinum Norðurlöndunum.
Í nýrri lyfjastefnu heilbrigð-
isráðherra er sérstaklega stefnt að
því að lækka smásöluverð lyfja og
tekið fram að apótek séu hlutfalls-
lega fleiri hér á landi en annars
staðar á Norðurlöndunum og
rekstrarkostnaður þeirra á hverja
selda einingu þar með hærri. Hefur
apótekum fjölgað um 50% frá árinu
1994. „Gera þarf rekstur apótek-
anna hagkvæmari til þess að nálg-
ast það verð sem er í nágrannalönd-
um okkar,“ sagði Siv Friðleifsdóttir
heilbrigðisráðherra er hún kynnti
nýja lyfjastefnu í gær. Á síðasta ári
leitaði ráðuneytið leiða til að auð-
velda innflutning ódýrra samheita-
lyfja og til að efla samkeppni á lyfja-
markaði og eru frekari markmið í
þá átt sett fram í lyfjastefnunni.
Þar er ennfremur lagt til að
kannaðar verði leiðir til lækkunar
virðisaukaskatts á lyfjum og hvort
slík lækkun myndi skila sér til sjúk-
linga. Skattur á lyf er nú 24,5%. Siv
sagði ekki búið að taka ákvörðun
um slíka lækkun en að ráðuneytið
hefði reiknað út að lækkun skatts-
ins í 7% myndi kosta ríkið um 500
milljónir króna á ári og niðurfelling
hans myndi kosta um 700 milljónir
króna.
Allir við sama borð
Lyfjastefnan, sem gildir til ársins
2012, byggist á þremur meg-
instoðum; að tryggja aðgengi allra
landsmanna að nauðsynlegum lyfj-
um, að tryggja öryggi, gæði og
virkni lyfja og lyfjaþjónustu og að
tryggja skynsamlega og hagkvæma
notkun lyfja. Í stefnunni eru dregin
fram þau atriði sem betur mega
fara í lyfjamálum á Íslandi og sett
fram áætlun um úrbætur. Ráðu-
neytið og samstarfsaðilar þess
munu setja sér árleg markmið í
samræmi við einstök markmið
framkvæmdaáætlunar. Stefnan var
samin af 18 manna nefnd sem skip-
uð var árið 2004. Í henni áttu sæti
fulltrúar allra þingflokka, ásamt
fulltrúum hagsmunaaðila, fagaðila
og þeirra opinberu stofnana sem
koma að lyfjamálum.
Til að markmið lyfjastefnunnar
geti orðið að veruleika þurfa allir
aðilar, sem koma að lyfjamálum, að
vinna saman að framgangi þeirra,
reglum um verðlagningu þa
fast þjónustugjald fyrir skil
þjónustu verði greitt í stað
ingar, að fullu eða að hluta.
Siv segir forgangsatriði a
fram bættri meðferðarheld
hún felst m.a. í að sjúklinga
rétt lyf og í réttum skömmt
góðar og réttar upplýsingar
sín. „Þetta atriði hefur miki
lýðheilsuna,“ segir Siv. „Þe
ir einnig miklu máli varðand
kvæmni og öryggi sjúklinga
helstu mistök í heilbrigðisk
eru tengd lyfjagjöf. Með ke
isbundnum hætti er hægt a
þeim.“
Í þessu sambandi má nef
stefnt er að því að fyrir ársl
verði 90% allra lyfseðla rafr
50% þegar á þessu ári.
Neyðarbirgðir og skort
Í stefnunni er einnig fjall
aðgengi að lyfjum. Kemur m
að stjórnvöld skuli, í samvin
hagsmunaaðila, leita allra le
tryggja að nauðsynleg lyf s
til í landinu. Þrátt fyrir öflu
fyrirtæki hafi borið á því að
lyf séu ekki til. Ábyrgð á öfl
að sögn Sivjar. „Val á lyfjum hefur
mest áhrif á lyfjakostnað þannig að
læknar eru þar í lykilhlutverki.“
Á fundinum sagði Siv einnig frá
því að komið yrði á nokkurs konar
„innkaupasamlagi“ milli Landspít-
alans, Landssambands sjúkrahúsa
og öldrunarstofnana varðandi lyfja-
innkaup. Munu þessir aðilar í fram-
tíðinni sameinast um útboð og kaup
á lyfjum. „Í dag eru þessir aðilar að
kaupa lyf fyrir um 4 milljarða [á ári]
og ég tel að við getum náð hér að
lækka verð um hundruð milljóna og
því mikið tækifæri á ferðinni.“
En fleiri þættir koma til sem bæði
auka öryggi og lækka lyfjakostnað.
Mikilvægt er að sjúklingar og allur
almenningur sé vel upplýstur um
lyf, meðferð og aðra heilbrigðisþjón-
ustu sem þeir eiga rétt á. Í stefnunni
segir að kannað verði hvort unnt sé
að auka hagkvæmni lyfjanotkunar
og bæta svokallaða meðferðarheldni
með samkomulagi við apótekin um
faglega þjónustu lyfjafræðinga og
lyfjatækna og stuðla að því að að-
staða sé til staðar í apótekum til að
veita faglegar upplýsingar til sjúk-
linga og stunda lyfjafræðilega
umsjá. Til greina komi að breyta
Örugg og skynsam
lyfjanotkun verði tr
Morgunblaði
Kynntu lyfjastefnuna Páll Pétursson, formaður lyfjagreiðslune
og Siv Friðleifsdóttir heilbrigðisráðherra á blaðamannafundi í g
lyfið? Eigum við að neita h
um það?“
Siv tók fram að hún teld
ilvægt að standa þétt sama
þeirri jafnaðarstefnu sem
í velferðarkerfinu. Sagðis
styðja það kerfi að lyfjane
tækju til skoðunar ný lyf, s
fylgja yrðu ítarlegar klíní
leiðbeiningar og hefðu þá
hagkvæmnisjónarmið og l
isfræðilegt vægi að leiðarl
„Við höfum tekið á marka
þessi dýru lyf, við höfum e
hingað til staðið frammi fy
ari spurningu, en mér finn
nálgast óðfluga. […] Þetta
framtíðarmúsík, en þetta
þeirra spurninga sem mun
upp í náinni framtíð.“
SIV Friðleifsdóttir heilbrigðis-
ráðherra sagði á fundinum í gær
að á huga sinn hefðu undanfarið
leitað spurningar varðandi að-
gengi að dýrum lyfjum sem koma
nú í auknum mæli á markað. „Það
er stór spurning, hvað mega þau
kosta, hvað er siðferðilega eðlilegt
að gera, hvað um hagkvæmnina?
Þetta er pólitísk spurning en líka
læknisfræðileg. Og hún er flókin.“
Stjórnmálamenn hlytu að velta
spurningunni fyrir sér. Í dag hefði
þjóðin efni á þessu en spurningin
væri hvort hún gæti staðið undir
þessum kostnaði í framtíðinni og
hvort skattgreiðendur væru til-
búnir til þess. „Það er líka annað
sem leitar á hugann, hvað ef sjúk-
lingurinn vill borga sjálfur fyrir
Hvað mega lyfin kosta
og hver á að borga?
Stefnt er að því að á
þessu ári verði 50%
allra lyfseðla rafræn.
Það er öflugt tæki til
að tryggja öryggi sjúk-
linga og bæta þjón-
ustuna við þá. Ný
lyfjastefna á að
tryggja örugga og
skynsamlega notkun
lyfja og lægra verð.