Tímarit lögfræðinga - 01.10.1977, Blaðsíða 7

ýmsir nefndarmenn hafi átt óhægt um vik að gegna nefndarstörfum,
bæði sakir annríkis og sjúkleika.3)
Þessi nefnd starfaði í nokkur ár en skilaði ekki áliti, fremur en hin
fyrri. Næsti áfangi í endurskoðunarmálinu er síðan kjör þeirrar nefnd-
ar, sem nú situr, í maí 1972, til þess að halda áfram hinu ólokna verki.
Má af þessu glögglega sjá að Alþingi hefur talið, allt frá því að lýð-
veldið var stofnað, nauðsyn á að endurskoða hina aldargömlu stjórnar-
skrá konungsríkisins Islands og er það að vonum.
Þrátt fyrir þennan augljósa vilja Alþingis heyrast öðru hvoru þó
raddir um að óþarfi sé að endurskoða stj órnarskrána, í mesta lagi
þurfi e.t.v. að koma fram einhverjum breytingum á kjördæmaskipan
og kosningafyrirkomulagi. Um þetta má segja, að rétt er að hreyfa ekki
við stjórnarskránni að óþörfu. Flas er þar ekki til fagnaðar, fremur en
endranær, og nokkur íhaldssemi við hæfi. En hitt er fráleitt, að ekki
sé nauðsynlegt að hyggja að breytingum á stj órnarskránni, sem á
annarra mannanna verkum, ekki sízt þegar þess er minnzt að þorri
ákvæða hennar á nú meir en heila öld að baki. Er því nauðsynlegt að
færa ýmis ákvæði hennar í nútímahorf og taka við það verk mið af
þeim þjóðfélagssjónarmiðum, sem hæst ber í samtíðinni.
Verður hér á eftir getið um ýmsar þær tillögur og hugmyndir, sem
fram hafa komið á undanförnum árum, innan þings sem utan, og ganga
í þessa átt. Annað eru nýmæli, sem hér er hreyft í fyrsta sinn til um-
hugsunar fyrir þá, sem láta sig stjórnskipunarmál einhverju skipta.
Verður í fyrri kafla þessarar ritgerðar fjallað um ákvæði stjórnar-
skrárinnar fyrir utan 31. grein hennar, en í þeim síðari vikið að þeirri
grein og breytingum á núgildandi kjördæmaskipan og kosningafyrir-
komulagi hér á landi.
1. Varaforsetaembætti.
Fyrsta atriðið, sem hér verður að vikið, varðar embætti varaforseta.
Það fyrirkomulag, sem hér á landi tíðkast um staðgengil forseta,
mun vera nær einsdæmi í veröldinni, en því embætti gegna nú þrír
menn, samkvæmt 8. grein stjórnarskrárinnar. Segir þar, að ef sæti
forseta lýðveldisins verði laust eða að hann getur ekki gegnt störfum
um sinn vegna dvalar erlendis, sjúkleika eða af öðrum ástæðum, skuli
þá forsætisráðherra, forseti sameinaðs Alþingis og forseti Hæstaréttar
fara með forsetavald. Ef ágreiningur rís þeirra í milli um framkvæmd
forsetavaldsins ræður meirihluti. — Geta má þess, að áþekkt fyrir-
69