Tímarit lögfræðinga - 01.10.1977, Blaðsíða 9

lega kjörinn til embættisins og gegndi ekki öðrum störfum. Ekki myndi
þá heldur skapast sú forskotsaðstaða við kosningar til embættis forseta,
sem kjörinn varaforseti myndi væntanlega hafa áunnið sér.
2. Deildaskipting Alþingis.
Annað atriðið, sem hér verður vikið að, varðar deildaskiptingu Al-
þingis.
Yfirleitt hefur sá háttuð tíðkazt á starfsemi löggjafarþinga, að þau
starfa í tveimur deildum. Grundvöllur þeirrar skiptingar var sá að kosið
var eða skipað til hinna tveggja deilda með mismunandi hætti.
Eftir endurreisn Alþingis 1845 starfaði það þó í einni deild allan þann
tíma, sem þingið var aðeins ráðgefandi, eða til 1874, er þjóðinni var veitt
fyrsta stjórnarskráin. Frá þeim tíma hefur þingið skipzt í tvær deildir.
1 efri deild sátu frá 1874 til 1903 hinir sex konungkjörnu þingmenn og
jafnmargir þjóðkjörnir, valdir af Sameinuðu Alþingi. Vegna þingmanna
fjölgunar 1903 sátu eftir það 8 þjóðkjörnir menn í efri deild til 1915.
Konungkjör þingmanna var afnumið með stjórnskipunarlögunum 1915
og þá kom landkjörið í staðinn. Voru hinir landkjörnu þingmenn sjálf-
kjörnir til efri deildar á sama hátt og konungkjörnu þingmennirnir áður.
Eftir að landkjörið var fellt niður 1934 og jöfnunar eða uppbótarsæti
innleidd, hafa þingmenn kosið úr sínum hópi lögboðna tölu (þriðjung)
þingmanna til efri deildar. Frá þeim tíma hafa því ekki verið efnislegar
forsendur til deildaskiptingar Alþingis, sem hvíla á mismunandi kosn-
ingahætti, og út frá því sjónarmiði má því telja að deildaskiptingin eigi
ekki rétt á sér í dag. En hér kemur fleira til. Ymsir telja, að æskilegt
sé að Alþingi starfi í tveimur deildum eftir sem áður, sökum þess að
þingmál fái vandaðri og ítarlegri afgreiðslu á þann hátt.
Nú verða lagafrumvörp að ræðast við þrjá umræður í hvorri deild,
og er því lágmark, að það hafi gengið í gegn um sex umræður, áður en
það hlýtur fullnaðarsamþykki sem lög frá Alþingi. 1 þeim tilvikum að
breytingar séu gerðar á frumvarpi eftir síðustu umræðu í annarri deild,
og það hafni að lokum í sameinuðu þingi, geta umræður um frumvarpið
orðið alls níu talsins.
Rétt er að slíkur umræðufjöldi ætti að tryggja það að þingmönnum
gefist ráðrúm til þess að kynna sér málin til hlítar og því sé síður rasað
um ráð fram í þingstörfum. En á hitt er einnig að líta að óhjákvæmilega
ganga mál hægar til fullnaðarafgreiðslu með þessum hætti, en ef þingið
starfaði aðeins í einni málstofu. Á það hefur því verið bent, að ástæða sé
71