Tímarit lögfræðinga - 01.10.1977, Blaðsíða 19

máli. Brýtur það í bága við grundvallarreglur íslenzks réttarfars, enda
spurning, hve vel alþingismenn eru í stakk búnir til slíkra dómarastarfa,
þótt jafnan prýði þingliðið allmargir menn með lagamenntun. Væri
eðlilegra að fela Hæstarétti að skera úr ágreiningi um kjörgengi þing-
manna og lögmæti kosningar þeirra, og myndi slík breyting tvímæla-
laust vera aukin trygging fyrir réttdæmi í þessum efnum.
Ef stofnað verður til embættis umboðsmanns Alþingis, kemur einnig
til greina að lögfesta það í stjórnarskránni.
8. Mannréttindaákvæði.
Verður þá vikið að mannréttindakafla stj órnarskrárinnar.
Þeim fyrirmælum, sem þar er að finna, hefur vart í neinu verið
breytt frá fyrstu stjórnarskrá 1874, svo sem kunnugt er. Þegar haft
er í huga, að meir en öld er síðan liðin, verður að telja, að þau ákvæði
hafi verið furðu ítarleg og þá þegar tryggt borgurum landsins þau
grundvallarréttindi, sem enn í dag eru mikilvægust talin. Þau eru trú-
frelsi (63.—64. gr.), þá persónufrelsi (65. gr.), friðhelgi heimilisins
(66. gr.), friðhelgi eignaréttar (67. gr.), atvinnufrelsi (69. gr.), funda-
og félagafrelsi (73. og 74. gr.), prentfrelsi (72. gr.) og þess loks getið
að greiða skuli af almannafé styrk til þeirra, sem ekki geta séð fyrir
sér og sínum og menntun þeirra barna, sem foreldrar hafa ekki efni
á að fræða, eða munaðarlausra barna og öreiga (70. og 71. gr.).
Þær breytingar, sem til greina kemur að gera á þessum kafla stjórn-
arskrárinnar, eru tvíþættar. Annarsvegar breytingar á núgildandi
mannréttindaákvæðum sökum breyttra þjóðfélagshátta og hinsvegar
lögfesting fleiri ákvæða um mannréttindi en menn töldu nægja árið
1874.
Verður hér fyrst vikið að fyrra atriðinu.
1 stj órnarskránni er ekki að finna neina almenna reglu um persónu-
frelsi. 1 65. gr. er þó ákvæði um að hvern þann, sem tekinn er fastur
skuli án undandráttar leiða fyrir dómara, er síðan skuli innan sólar-
hrings úrskurða hvort hinn handtekni skuli settur í varðhald. Þetta
ákvæði nær aðeins til þeirra manna, sem grunaðir eru um afbrot, en
erigin ákvæði er að finna í stjórnarskránni um t.d. sjúka menn, sem
handteknir eru til að vista þá á hælum, eða um rétt útlendinga, sem
til stendur að vísa úr landi.
I 3. gr. mannréttindayfirlýsingar Sameinuðu þjóðanna segir: „Allir
menn eiga rétt til lífs, frelsis og mannhelgi“. Og sama ákvæði er að
finna í 5. gr. mannréttindasáttmála Evrópuráðsins. Svipað almennt
81