Tímarit lögfræðinga - 01.10.1977, Blaðsíða 22

felast, að unnt sé að afla náttúrugæða til sameiginlegra nota, svo sem
jarðhita eða landrýmis, á sanngjörnu verði. Hér er raunverulega um
það að ræða, hvort þær verðhækkanir, sem skapast eingöngu af þétt-
býlisþróun eða végna framkvæmda ríkisins, eiga að renna í vasa eig-
enda að fullu og öllu eða skiptast milli þeirra og hinna mörgu borgara
þessa lands, sem á gæðum þessum þurfa að halda. Við þetta skal bætt,
að hér kemur einnig sú leið til greina að hrófla ekki við ákvæði eign-
arréttargreinarinnar um fullar bætur, en koma á hinn bóginn til móts
við framangreind sjónarmið með því að skattleggja mjög verulega
þann ágóða, sem hefur skapazt vegna samfélagslegra aðgerða. Gæti sú
leið leitt til svipaðrar niðurstöðu og sýnist mun auðfarnari en sú fyrri.
Við óskoruðum eignarrétti einstaklingsins, svo sem hann er í dag
tryggður með 67. gr. stjórnarskrárinnar, yrði þá ekki hróflað.
f 72. grein stjórnarskrárinnar er fjallað um prentfrelsi, og segir þar,
að hver maður eigi rétt á að láta í ljós hugsanir sínar á prenti. Ritskoð-
un og aðrar tálmanir fyrir prentfrelsi má aldrei í lög leiða. Þetta
ákvæði dregur dám af því, að það var samið á þeirri öld, þegar prentað
mál var helzti fjölmiðillinn, en hvorki útvarp, sjónvarp né nýrri fjöl-
miðlar komnir til sögunnar. Tjáningarfrelsið er því enn aðeins bundið
við prentað mál, samkvæmt þessu stjórnarskrárákvæði, en tímabært
orðið að tryggja mönnum miklum mun víðtækara tjáningarfrelsi en
þar er að finna. Væri því æskilegt að þessi grein yrði orðuð á þá lund,
að hver maður eigi rétt á að láta í ljós hugsanir sínar á prenti, í máli
og myndum. Ritskoðun og aðrar tálmanir á tjáningarfrelsi megi aldrei
í lög leiða. Myndi þá þetta mannréttindaákvæði ekki vera lengur ein-
skorðað við heimild manna til að tjá sig á prenti, heldur einnig taka
til hvers konar annarrar tjáningar, fyrirlestra og annarra ræðuhalda,
kvikmynda og leiksýninga, málverka og höggmyndasýninga, svo að
nokkuð sé talið.
Gjörbreytt aldarfar hefur úrelt þau tvö stjórnarskrárákvæði, sem
fjalla um framfærslu þeirra, sem ekki geta séð fyrir sér og sínum, og
um uppfræðingu barna af almannafé. Þarfnast þau bæði gagngeri'ar
endurskoðunar, ef þau eiga að endurspégla þau viðhorf velferðarþj óð-
félagsins, sem íslenzka þjóðin hefur búið við frá stríðslokum. Hvað
fyrra ákvæðið snertir þyrfti að skrá þar kjarna þeirrar víðtæku félags-
málalöggjafar og samhjálpar, sem nú er í heiðri höfð hér á landi: að
allir menn skuli eiga rétt á framlagi úr opinberum sjóðum, þegar þeim
er það nauðsyn vegna sjúkleika, örorku, elli eða af öðrum orsökum.
Og jafnframt að allir landsmenn skuli eiga rétt á læknishjálp og sjúkra-
húsvist, eftir því sem nánar er ákveðið í lögum á hverjum tíma.
84