Tímarit lögfræðinga - 01.10.1977, Blaðsíða 24

landa, nema þeir hefðu greitt opinber gjöld sín að fullu eða sett trygg-
ingu fyrir þeim. 1 ljósi þessarar sögu sýnist ekki ástæðulaust að ferða-
frelsi sé tryggt í stjórnarskrá.14)
Þessu skyld eru nokkur önnur nýmæli, sem hér skulu einnig nefnd,
og ég hýgg, að margir muni telja, að vel færi á að hafa í stjórnarskrá.
Er það ákvæði um að allar auðlindir til lands og sjávar skuli vera eign
íslendinga, allt land skuli vera eign þjóðarinnar, sem nú er ekki sann-
anlega í eigu einstaklinga, félaga eða sveitarfélaga, og að fslendingum
einum skuli heimilt að eiga jarðir og aðrar fasteignir hér á landi og öll
þau réttindi, sem þeim eru tengd, svo sem orku og veiðiréttindi. Sum
þessara atriða eru raunar þegar bundin í löggjöf, svo sem það, að út-
lendingum sé yfirleitt óheimilt að öðlast eignar- eða afnotarétt yfir
fasteignum hér á landi.15) En hér er um svo þýðingarmikil mál að
ræða, að mjög kemur til greina að festa slík fyrirmæli í stjórnar-
skránni.
Eitt mál enn vil ég minnast á í þessum flokki. Okkur Islendingum
hefur sem öðrum þjóðum orðið æ ljósari nauðsyn þess á síðustu árum
að bæta sambúð lands og þjóðar og vinna af alefli gegn eyðingaröflum
umhverfisins, hvort sem þau stafa frá höfuðskepnunum eða eru af
mannavöldum. Því sýnist það ekki að ósekju, að í stjórnarskránni sé
getið um skyldu okkar við landið. Það mætti gera með því að skrá þar
ákvæði um, að sú skylda hvíli á öllum Islendingum að vernda náttúru
landsins og tryggja að ekki spillist að óþörfu líf eða land, né mengist
sjór, vatn eða andrúmsloft.
Slíkt ákvæði yrði þá hornsteinn í baráttunni fyrir náttúruvernd og
bættu umhverfi landsins, en ennþá skortir heildarlöggjöf hér á landi
um umhverfismál og alls óvíst er hvenær hún verður sett.
Erum við þar miklir eftirbátar nágrannaþjóða okkar, sem hafa skipað
þessum mikilvægu málum með heildarlöggjöf, svo sem Svjar (1969)
og Danir (1973).
9. Þjóðaratkvæðagreiðsla.
Ymis atriði hafa hér verið nefnd, sem til álita mættu koma við end-
urskoðun stjórnarskrárinnar. En áður en horfið verður að kjördæma-
málinu skal minnzt hér á tvö atriði til viðbótar. Annað er nýmæli,
sérstök ákvæði um þjóðaratkvæðagreiðslu í mikilvægum málum. Hitt
varðar framkvæmd breytinga á stjórnarskránni.
I ýmsum löndum eru fyrirmæli í lögum eða stjórnarskrá þess efnis,
að efnt skuli til þjóðaratkvæðagreiðslu um mikilvæg mál, sem ástæða
86