Tímarit lögfræðinga - 01.10.1977, Blaðsíða 11

3. Kosningaréttarskilyrði.
Þriðja atriðið varðar kosningaaldurinn.
Hann var 25 ár allt frá upphafi stjórnarskrárinnar til stjórnlaga-
breytingarinnar 1984, er aldursmarkið varð 21 ár. Það var síðan lækkað
í 20 ár með stjórnarskrárbreytingu nr. 9 1968. Alllangt er nú síðan
því var fyrst hreyft á þingi, að miða bæri við enn lægri kosningaaldur
eða 18 ár. Hafa þær tillögur m.a. verið studdar þeim rökum, að ekki
væri óeðlilegt, að menn hefðu rétt til þess að kjósa sér alþingismenn
og sveitarstj órnarmenn 18 ára, þar sem þeim er þegar við 16 ára aldur
gjört að bera hluta af sameiginlegum byrðum þjóðfélagsins og greiða
skatta af tekjum sínum frá þeim tíma. Lækkun kosningaaldursins
hér á landi væri einnig í samræmi við þá þróun, sem átt hefur sér stað
á seinni árum í öðrum löndum, en kosningaaldurinn hefur verið færður
niður í 18 ára m.a. í Bretlandi, Bandaríkjunum, Vestur-Þýzkalandi,
Hollandi, Sovétríkjunum og öðrum löndum Austur-Evrópu. Hinsvegar
hafa Norðurlöndin verið íhaldssamari í þessu efni, en þar er kosninga-
aldurinn hinn sami og hér á landi í Danmörku og Noregi en 19 ár í
Svíþjóð og 18 ár í Finnlandi.
Enn hefur það verið talið slíkri breytingu til gildis, að með lægri
kosningaaldri sé sennilegt, að áhugi ungs fólks á þjóðmálum aukist
og það verði virkari þátttakendur á þeim vettvangi þjóðfélagsins, sem
sé æskileg þróun. Gegn slíkri breytingu, sem hér er nefnd, má hins-
vegar færa þau rök, að lögræðisaldurinn er 20 ár og ekki sé ástæða
til þess að menn fái kosningarétt fyrr en þeir eru orðnir lögráða.
Auk aldursákvæðisins setur stjórnarskráin nokkur önnur skilyrði
fyrir því að menn geti farið með kosningarétt, svo sem kunnugt er,
sbr. 33 gr. Er það íslenzkur ríkisborgararéttur, lögheimili hér á landi,
lögræði og óflekkað mannorð.
Að því er síðast talda skilyrðið varðar, óflekkað mannorð, er það
áhorfsmál, hvort ekki beri að fella það niður sem kosningaréttarskil-
yrði, en fá munu þau ríki, sem setja slíkt skilyrði í stjórnlögum sínum
fyrir því að menn hafi kosningarétt. Til fyllingar stj órnarskrárákvæði
þessu er fram tekið í 2. grein kosningalaganna nr. 52/1959, að dómur
fyrir refsivert brot hafi ekki flekkun mannorðs í för með sér, nema
sakborningur hafi verið fullra 18 ára að aldri, þegar hann framdi brotið
og refsing sé 4 mánaða fangelsi óskilorðsbundið hið minnsta. Telja má
hæpið, að það sé í samræmi við réttarvitund manna í dag að meina
mönnum að neyta kosningaréttar, þótt hlotið hafi óskilorðsbundinn
fangelsisdóm, sem þyngri sé en 4 mánuðir. Eru og þeir örðugleikar á
73