Tímarit lögfræðinga - 01.05.1981, Blaðsíða 7

lik.lltllHM.A
1. HEFTI 31. ÁRGANGUR MAÍ 1981
EIGNARNÁM OG STJÓRNARSKRÁ
Lögfræðingafélagið efndi 25. október í haust til samkomu af því tagi, sem
nú kallast málþing, og var þar fjallað um eignarnám og eignarnámsbætur.
Flutt voru 5 erindi, og eru tvö þeirra birt í þessu hefti. Þau eru að sönnu byggð
á ólíkum forsendum. i öðru er stefnt að lögfræðilegri greinargerð um afmarkað
efni, hitt er umfjöllun á breiðum grundvelli um ákvörðun eignarnámsbóta. Engu
að síður birtast næsta ólík viðhorf í þessum erindum, og minnir það á, að óvissa
og ágreiningur er um eignarnám, þar á meðal aðferðir við útreikning bóta. Þetta
er sérstaklega umhugsunarvert vegna þess, að um eignarnám er fjallað í stjórn-
arskránni, svo að deilurnar eru um skýringu ákvæðis í henni. Stjórnarskránni
er ætlað að mæla fyrir um nokkur grundvallaratriði um skipulag ríkisins og
réttarstöðu þegnanna. Það verður að teljast verulegt vandamál, hvernig
eignarnámsákvæði hennar eigi að vera. Þessi vandi er ekki aðeins sá, hvert
efnið skuli vera, en það er pólitískt álitaefni, heldur einnig hipp, hversu itar-
lega skuli um málið fjallað í stjórnarskránni. Er þar komið að lögfræðilegu
atriði, a.m.k. að mestu. Hver sem niðurstaðan verður um hina efnislegu vernd
eignarréttarins hjá stjórnarskrárgjafanum, hlýtur það að vera torleyst úr-
lausnarefni fyrir lögfræðilega ráðgjafa hans, hvort og hvernig eigi og megi
til dæmis leysa ágreining um fjárhæð eignarnámsbóta í stjórnarskránni.
Höfundur þessara lína er þeirrar skoðunar, að setja eigi eins nákvæmar og
raunhæfar reglur og unnt er í sjálfa stjórnarskrána um þau efni, sem þar
er um fjallað. Þetta getur að vísu leitt til þess, að oftar en ella þurfi að endur-
skoða stjórnarskrána. Vel má vera, að öðrum þyki æskilegt, að ákvæði henn-
ar séu ekki of fastskorðuð, svo að móta megi réttarástandið með almennri
löggjöf. Þetta leiðir þó til þess, að gildi stjórnarskrárákvæðanna verður minna
en ella og minna en vera má. Það dregur úr þýðingu stjórnarskrárverndarinnar
og skapar óvissu um meginatriði, eins og til dæmis þau efni, sem nú er fjallað
um í 67. gr. stjórnarskrárinnar. Það eru því mörg rök, sem mæla með því,
að efni þessarar greinar sé endurskoðað með það í huga, að samsvarandi
grein í nýrri stjórnarskrá verði gleggri en núgildandi ákvæði og fjalli m.a. um
meginsjónarmið við ákvörðun eignarnámsbóta.
Þór Vilhjálmsson.
1