Tímarit lögfræðinga - 01.05.1981, Blaðsíða 32

azt í að hnekkja mati stjórnvalds á teygjanlegum lagaskilyrðum. Einu
má gilda hvort rétturinn taldi sig meta, hvort lagaskilyrði væru fyrir
hendi, eða hvort hann taldi sig hafa eftirlit með meðferð stjórnvalda
á matsatriðum. Ekki skal hér fullyrt um, hvort skoða megi dóma
þessa sem stefnumarkandi um ný viðhorf í eftirliti dómstóla með
stjórnvöldum. Sé svo, er ljóst, að þeir hafa ekki síður þýðingu á sviði
eignarnámsákvarðana, þar sem telja má heimildir dómstóla rýmri á
því sviði svo sem áður var greint.
Fáum íslenzkum hæstaréttardómum er til að dreifa, þar sem tekið
er á þessu atriði varðandi eignarnámsákvörðun. Einn vil ég þó nefna,
sem e.t.v. skiptir máli, en það er hrd. 1959.217. Hér voru atvik þau,
að végamálastj óri fór fram á, með vísan til laga nr. 61/1917 um fram-
kvæmd eignarnáms (sem nú eru úr gildi fallin), að dómkvaddir yrðu
matsmenn til að meta bætur fyrir eignarnám á landi til vegagerðar
skv. 24. gr. þágildandi vegalaga. I þessu lagaákvæði var kveðið á um
skyldu landeiganda til að láta af hendi land það, er þurfti undir vegi
eða til breikkunar eða viðhalds vegum (sjá nú 59. gr. vegal. nr.
6/1977). Var í matsbeiðni tekið fram, að nauðsynlegt hafi reynzt
vegna viðhalds Vesturlandsvegar við land Saltvíkur á Kjalarnesi að
koma í veg fyrir að reistar væru girðingar eða aðrar hindranir á
spildu þeirri, sem væri milli vegar og skurðar í landi Saltvíkur. Hafi
vegamálastjóri því skv. heimild í 24. gr. vegalaganna ákveðið að taka
spilduna eignarnámi.
Eigandi Saltvíkur kom fyrir dómara og mótmælti því, að dóm-
kvaðningin færi fram. Taldi hann, að hvorki lægi fyrir, að vegagerðin
þyrfti landspilduna vegna breikkunar vegarins, né að breikkun væri
fyrirhuguð. Girðing sú, sem um væri rætt í matsbeiðni, væri í um
4,25 til 6 metra fjarlægð frá veginum, en girðingar nágrannajarða
væru aðeins í 1 metra fjarlægð frá veginum. Yrði ekki séð, að girðing
Saltvíkurbúsins torvaldaði eða tálmaði viðhaldi vegarins. Grundvöll-
ur fyrir eignarnámi væri því alls ekki fyrir hendi.
Héraðsdómarinn taldi, að með 24. gr. vegalaganna hefði löggjafinn
í eitt skipti fyrir öll heimilað stjórn vegamálanna að taka eignarnámi
land, er hún teldi þurfa í því skyni sem þar væri fram tekið (m.a. til
viðhalds vega). Úrskurðaði hann því, að umbeðin dómkvaðning skyldi
fara fram.
Hæstiréttur segir orðrétt: „Eigi eru efni til á þessu stigi málsins
að skera úr um gildi eignai’námsheimildar varnaraðilja. Með þessari
athugasemd ber að staðfesta hinn kærða úrskurð að niðurstöðu til.“
Það er athyglisvert við þennan dóm, að Hæstiréttur sér ástæðu til
26