Tímarit lögfræðinga - 01.05.1981, Blaðsíða 28

vera, að kenningar mínar um þetta verði skammlífari en góðu hófi
gegnir.i)
4. EIGNARNÁMSÁKVÖRÐUN ÞARF AÐ VERA SKYR
Þegar ákvörðun um eignarnám er tekin, verður að gera þá kröfu,
að alveg sé ljóst, að hvaða eignum eignarnám beinist og með hvaða
hætti réttindi yfir þeim séu skert. Á hinn bóginn verður þess vart
krafizt án beinna fyrirmæla í settum lögum, að ákvörðunin sé sér-
staklega rökstudd. Sjá um þetta tilvitnað rit dr. Gauks Jörundssonar
bls. 97-98 og hrd. 1958.141.
5. UM EFTIRLIT DÓMSTÓLA MEÐ MEÐFERÐ STJÓRNVALDA
Á MATSATRIÐUM
Þégar stjórnvald (eða annar aðili) tekur ákvörðun um eignarnám,
er auðvitað ljóst, að ákvörðunaraðilinn verður að gæta þess, að lög-
mælt skilyrði fyrir heimild til eignarnáms séu uppfyllt, og jafnframt
verður hann að gæta þess að ganga ekki lengra í eignaskerðingu en
skilyrðin heimila. Þai'f ekki að fjölyrða um að dómstólar eiga úr-
skurðarvald um það, hvort lagaskilyrði eru til eignarnáms, sjá t.d.
hrd. 1948.434, hrd. 1956.351.
Hitt er aftur á móti meira álitamál, hvort og þá með hvaða hætti
fyrirmæli 67. gr. stj.skr. bindi hendur stjórnvalds, eða eftir atvikum
annars aðila, sem eftir heimildarlögum er falið að taka ákvöi'ðun um,
hvort eignarnámi skuli beitt í ákveðnu tilfelli, hversu víðtækt það
skuli vera og hvaða réttindi skuli skert. Hef ég þá í huga tilvik, þar
sem löggjafinn hefur í heimildarlögum látið ákvörðunaraðilanum
(stjórnvaldinu) eftir mat á því að meira eða minna leyti, hvort þörf
sé á eignarnámi í einstökum tilfellum. Hér þarf að athuga það, sem
mestu máli skiptir, þ.e. hvort dómstólar telji sér heimilt að takmarka
eða hnekkja ákvörðun stjórnvalds um eignarnám, á þeim grundvelli
að þörfin sé rangt metin.
Vel eru þekktar hefðbundnar kenningar um, að dómstólar eigi ekki
úrskurðarvald um mat löggjafans á almenningsþörf, þ.e.a.s. að dóm-
stólar geti ekki hnekkt mati löggjafans á því, að ákveðið markmið sé
svo þarft, að veitt sé eignarnámsheimild til að ná því. Umfjöllun um
1) Erindið var flutt 25. október 1980. Mál það, sem hér er vikið að, er hæstaréttar-
mál nr. 66/1978: Félagsmálaráðherra og fjármálaráðherra f. h. ríkissjóðs og hrepps-
nefnd Fellahrepps f. h. hreppsins gegn Halldóri Vilhjálmssyni. Dómur gekk 11.
nóvember 1980, sbr. Hrd. 1980 bls. 1763.
22