Tímarit lögfræðinga - 01.05.1981, Blaðsíða 19

um markaði, sbr. skurðstæðisræmu þá, sem ég nefndi hér áður dæmi
um, eða hitaréttindi í Deildartunguhver, jafnvel ekki Fífuhvamms-
landið.
Ýmsar lagareglur mæla fyrir um, að til frádráttar bótum skuli koma
sá hagur, er eignarnámsþoli kann að hafa vegna framkvæmda, sem
fylgja í kjölfar eignarnámsins, t.d. á öðrum hlutum eignar sinnar.
Nægir í því efni að vitna til ákvæða vatnalaga frá 1923, sbr. einnig
tilvitnun í þau lög í 75. gr orkulaga frá 1967, svo og ákvæði vegalaga
frá 1970 og skipulagslaga frá 1964. Með setningu þessara lagareglna
hefur löggjafinn talið sér heimilt að setja nánari reglur um ákvörð-
un eignarnámsbóta, sem hljóta að skoðast sem túlkun á eignarréttar-
ákvæði stjskr.
I þessu efni er sérstaklega athyglisvert ákvæði 29. gr. skipulags-
laganna, sem gerir beinlínis ráð fyrir því, að engar bætur verði greidd-
ar, ef skipulag leiðir til jafnmikilla eða meiri verðhækkana á landi en
nemur bótaskyldu tjóni, sbr. raunar einnig ákvæði 59. gr. vegalaga,
sem kveður á um, að bætur á óyrktu landi skulu aðeins greiddar, ef
álitið er, að landeigandi hafi beðið skaða af eignarnáminu. Annars
vegar virðist löggjafinn telja sér heimilt að túlka ákvæði stjskr. um
„fullt verð“ á þann hátt, að þrátt fyrir eignarnám geti aðstæður leitt
til þess að engar bætur verði greiddar. Kann vissuléga að vera álita-
mál, hvort þessi ákvæði samrýmast þröngri túlkun á stjórnarskrár-
ákvæðinu, enda er því ekki þar með slegið föstu, að landið sem tekið
er eignarnámi sé eitt út af fyrir sig verðlaust með öllu. Hins vegar
kveða þessi lagaákvæði á um, að bæta skuli skaða eða tjón. Hér er
einnig óneitanlega um að ræða ákveðna túlkun á orðunum „fullt verð“.
Löggjafarvaldið hefur þannig talið sig hafa heimild til að setja vissar
viðmiðunarréglur við ákvörðun eignarnámsbóta og í þeim efnum hef-
ur ekki verið talið, að ákvæði stjskr. setji þær skorður, að ógildar séu.
Spurningin er því e.t.v. hversu langt löggjafinn getur gengið í þess-
um efnum — og hversu langt æskilegt sé að hann gangi.
Stjskr.-ákvæði þarfnast túlkunar eins og önnur lágaákvæði og í
þessu tilviki er það fyrst og fremst verkefni löggjafarvaldsins að túlka
orð 67. gr. um „fullt verð“ eftir ríkjandi þjóðfélagsviðhorfum og
réttarvitund og draga línuna milli þess verðmætis, sem eigandinn á
að fá bætt, og þess, sem ekki á að greiða bætur fyrir. Verður ekki séð,
að orðalag stjskr.-ákvæðisins eða þau viðhorf, sem lágu til grund-
vallar setningu þess, útiloki að með lögum séu sett ákvæði, er kveði
á um meginreglur við ákvörðun eignarnámsbóta. Þar sem gætt hefur
íhaldssamrar lögskýringar á þessu ákvæði er hins vegar sjálfsagt að
13