Tímarit lögfræðinga - 01.05.1981, Blaðsíða 16

getur ekki upp á sitt eindæmi ákveðið, að nú skuli landið skipulagt
og selt það síðan sem byggingarlóðir. M.ö.o. landið er ekki söluvara
sem byggingarlóðir í hendi eigandans. Til þess þarf atbeina sveita-
stjórnarinnar, enda hvílir sú skylda á sveitarfélaginu að sjá íbúum
sínum fyrir nauðsynlegri þjónustu, t.d. vegagerð og holræsalögn, vatns-
veitu og rafmagni svo að ekki sé minnst á aðra þjónustu, sem talin er
nauðsynleg í samfélagi nútímans, s.s. skóla, dagvistun og heilsugæslu.
Ekki liggja fyrir nákvæmir útreikningar eða upplýsingar um, hver
þessi stofnkostnaður er, en hjá borgaryfirvöldum hefur þó verið unn-
in nokkur frumvinna í gerð kostnaðaráætlana fyrir tiltekna skipulags-
kosti á austursvæðum í borgarlandinu. Hér er um að ræða 14 svæði,
að stærð frá 45 ha og upp í 180 ha hvert. Niðurstöður þessara athug-
ana eru, að kostnaður borgarinnar við að gera land byggingarhæft
liggur á bilinu 150-240 millj. kr. pr. ha, að meðaltali tæpl. 200 millj.
kr. pr. ha. Er þá ekki reiknað með stofnkostnaði í gerð veitumann-
virkja, kostnaði við skipulagningsvinnu, né heldur öllum stofnkostn-
aði vegna margvíslegrar þjónustustarfsemi. Rétt er að taka fram, að
þessir peningar eru ekki allir sóttir beint í sameiginlegan sjóð borgar-
búa, enda greiða lóðarhafar úr eigin vasa t.d. gatnagerðargjöld og
stofngjöld til veitustofnana, en þessar greiðslur nema þó ekki nema
hluta af þeirri heildarfjárhæð, sem kostar að gera hverja lóð bygg-
ingarhæfa, þegar allt er talið.
Þessar fjárhæðir jafngilda því, að kostnaður við hvern m2 í bygg-
ingarhæfu landi verður að meðaltali um 20 þús. kr., eða nær kr. 20
millj. á góða einbýlislóð, og stofnkostnaður á íbúð verður að meðal-
tali um 11 millj. kr., og er þá reiknað með, að um 18 íbúðir séu að
jafnaði á hverjum ha lands. Þetta er lausleg hugmynd um þá fjárhæð,
sem borgararnir þurfa að leggja fram til að gera land byggingar-
hæft og sölu- eða afhendingarhæft í hendur byggjandans.
Þessar fjárhæðir, þennan kostnað verður að hafa í huga, þegar meta
á hvers virði landssvæði er, sem breyta á í byggingarland. Og hætt
er við að í höndum einstakra eigenda yrði landið oft lítils virði, ef
þeir þyrftu að kosta öllu til að gera það byggingar- og þjónustuhæft
fyrir væntanlega kaupendur, en gætu ekki ætlað samborgurum sín-
um það hlutverk.
Jarðhitinn er þó oft enn skýrara dæmi um eignarréttindi, sem eru
eiganda þeirra til lítilla eða jafnvel engra nota eða hagsbóta, nema
til komi sérstakar aðgerðir á vegum samfélagsins. Þannig má t.d. nefna
jarðhitann, sem um aldir hefur eflaust legið eða runnið ónotaður í
iðrum jarðar undir Reykjavík, en Hitaveitan virkjar nú með djúpbor-
10