Tímarit lögfræðinga - 01.05.1981, Blaðsíða 24

3. UM RÉTT EIGNARNÁMSÞOLA TIL AÐ GÆTA HAGSMUNA
SINNA, ÁÐUR EN ENDANLEG ÁKVÖRÐUN ER TEKIN
Svo sem áður greinir er langalgengast, að stjórnvald eða stjórnvöld
eigi ákvörðun um eignarnám. Um ákvarðanir stjórnvalda á þessu sviði
gilda reglur, sem almennt gilda um stjórnvaldsákvarðanir, svo sem um
að ákvörðun um eignarnám þurfi að vera tekin af réttu og hæfu stj órn-
valdi, um málskot til æðra stjórnvalds o.s.frv. Verður ekki frekar um
það fjallað hér. Hins vegar skal vikið að því álitaefni, hvort telja megi
það almenna réttarreglu í íslenskum eignarnámsrétti, að jafnan skuli
gefa eignarnámsþola kost á að gæta hagsmuna sinna áður en ákvörð-
un er tekin um eignarnám.
Lítum fyrst lítillega á norskan og danskan rétt að þessu leyti.
I norsku eignarnámslögunum frá 1959 er í 12. gr. 2. mgr. kveðið á
um, að ávallt skuli gefa eignarnámsþola kost á að tjá sig, áður en
ákvörðun er tekin. Séu vandkvæði á að ná beint til þeirra, sem eignar-
nám beinist að, er nægilegt að lýsa eftir þeim opinberlega. Gerðar eru
í 11. gr. laganna kröfur um, að eignarnemi gefi, þegar hann beiðist
eignarnáms, svo góðar upplýsingar sem kostur er um, hverjir eigi
þá hagsmuni, sem eignarnám beinist að, hvaða eignaskerðinga sé
beiðst og hver sé tilgangurinn með eignarnáminu. Jafnframt skal
hann leggja fram uppdrátt af legu landsvæðis og stærð og gefa sem
haldbeztar upplýsingar um hvers konar land sé um að ræða og hver
séu núverandi not þess. Að þessum gögnum ber að veita eignarnáms-
þola aðgang, áður en ákvörðun er tekin.
I dönskum rétti er ekki til að dreifa almennri reglu í settum lög-
um um ofangreint efni. I lögum frá 1964 (lov nr. 186/1964 (br. m/1.
175/1969) om fremgangsmáden ved ekspropriation vedrorende fast
ejendom), sem gilda um eignarnám í þágu ríkisins og féiaga með
einkaleyfi til starfsemi sinnar, er gert ráð fyrir, að eignarnámsþola
sé gefinn kostur á að gæta hagsmuna sinna, áður en endanlég ákvörð-
un er tekin um eignarnámið, og einnig að koma að sjónarmiðum um,
hvernig eignarnám skuli framkvæmt, sjá t.d. 12. og 13. gr. laganna.
Hér á landi hefur ekki almennt verið kveðið á um rétt eignar-
námsþola að þessu leyti í settum lögum, fremur en um rétt manna til
að gæta hag'smuna sinna við ákvarðanir stjórnvalda um málefni, er
þeim viðkoma á öðrum sviðum.
Skal nú athugað hvort eða að hve miklu leyti skylt sé að íslenzk-
um lögum að veita eignai’námsþola kost á að tjá sig, áður en ákvörð-
un er tekin.
18