Tímarit lögfræðinga - 01.05.1981, Page 14

skipulags og bygginga. Þau sjónarmið, sem matsmenn leggja til grund-
vallar við verðákvörðun sína, skipta hins vegar höfuðmáli, bæði fyrir
landeigendur og hið opinbera, og ég nefni þetta dæmi, þar sem hér
virðast sjónarmið matsmanna, einkum þó í undirmatinu, sem ég vitn-
aði orðrétt til, koma óvenju skýrt fram. Þeir segja umbúða- og vafn-
ingalaust, að landeigandi skuli fá bætt skurðstæði í vegarstæði á ann-
ars óskipulögðu og ónotuðu landi sem um byggingarlóðir væri að ræða,
þótt þær séu ekki seljanlegar sem slíkar, og að eftirspurn, sem bygg-
ist meðfram á ótrýggu ástandi peningamála og verðbólguspekulasjón-
um, eigi að hafa áhrif til hækkunar. Síðan fjórfalda matsmenn fram-
reiknaða eldri sölufjárhæð landeigandans vegna „breyttra aðstæðna“
eins og það heitir í matsgerðinni.
Fyrir niðurstöður sem þessar þarf að girða. Þær þjóna að vísu hags-
munum tiltölulega fárra landeigenda, en eru andstæðar hagsmunum
alls þorra manna og þá fyrst og fremst þeirra, sem verða að borga, þ.e.
skattgreiðendanna. Engin rök verða heldur séð fyrir því, að tilgang-
urinn með setningu stjórnarskrárákvæðisins eða orðalag þess eigi að
leiða til, að slík sjónarmið ráði niðurstöðu matsgerða.
En þessi sjónarmið og túlkun á orðalagi stjskr. hafa einnig óbein
áhrif. Eigandi jarðar í næsta nágrenni Reykjavíkur hefur t.a.m. á
liðnum árum leitað viðræðna við borgaryfirvöld um kaup á jörðinni.
Miðað við núgildandi forsendur aðalskipulags má ætla, að umrædd
jörð verði í framtíðinni ákjósanlegt byggingarland, ef byggð heldur
áfram að vaxa á höfuðborgarsvæðinu svo sem verið hefur á liðnum
áratugum. Borgaryfirvöld hafa því sýnt áhuga á málinu, en mikið
ber á milli, enda eru verðhugmyndir eigandans sennilega 50-100-falt
hærri en fasteignamat landsins, sem á þó að vera miðað við núverandi
notkun þess og líklegt söluverð. Viðræður hafa því legið niðri með
þeim afleiðingum, að eigandinn situr uppi með land, sem hann gæti
vel hugsað sér að selja og hefur takmörkuð not af, en við skipulags-
vinnu á höfuðborgarsvæðinu er ekki tekið mið af mögulegri nýtingu
landsins til bygginga, og hefur það óhjákvæmilega áhrif á þróun byggð-
ar á höfuðborgarsvæðinu, jafnvel um áratugaskeið.
Annað dæmi má einnig nefna um landareign, sem að margra áliti
væri mjög hentug fyrir útivistarsvæði, en verður eflaust aldrei tekin
undir byggingar. Landareignin hefur mér vitanlega engan arð gefið
af sér nú um langt árabil og er í lágu fasteignamati. Eigandinn vill
gjarnan selja, en verðhugmynd fyrir eign, sem hefur litla sem enga
arðgefandi nýtingarmöguleika í hendi eigandans, skiptir hundruðum
milljóna króna. Niðurstaðan er, að ekkert gerist frekar í málinu, eig-
8