Dagblaðið Vísir - DV - 04.09.2004, Blaðsíða 33

32 LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 2004
Helgarblað DV
DV Helgarblað
LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 2004 33
Linda Vorið 1988 var Linda Pétursdóttir,
ung stúlka frá Vopnafiröi, kjörin ungfrú Is-
land að viðstöddu fjölmenni á Hótel ls-
landi við Ármúla. Sjónvarpsstööin Stöð
tvö sýndi beint frá keppninni, sem varsér-
lega glæsileg í alla staði og meö ákaflega
hátíðlegu yfirbragði.
IIDO SHIPURD
aáSsrasr
r,&.
„Ég hef nú í tæpt ár verið að gramsa í heimildum og tapa mér í
lestri á hinum ýmsu tímaritum: Vikunni, Mannlífi, Nýju lífi og
svo framvegis. Eintóm skemmtun,” segir Sæunn Ólafsdóttir,
sem á næstunni mun senda frá sér sína fyrstu bók. Það er því
mikil spenna á hennar heimili. Og Sæunn ræðst ekki á garðinn
þar sem hann er lægstur. Um er að ræða yfirlitsrit ríkulega
myndskreytt þar sem skoðuð er saga fegurðarsamkeppni á Is-
landi í gegnum tíðina. Bókin heitir “Brosað gegnum tárin”.
Þetta er merk saga og merkilegt
rit. Sæunn dregur ekki á það dul að
samantektin hafi verið mikil vinna
en rífandi skemmtileg. Sæunn er
rétt liðlega þrítug og hefur mestan
part verið við nám, er bæði með BA
í spænsku og í Bókasafns- og upp-
lýsingafræði. Það nám segir hún
hafa nýst sér vel því bókin er að
mestu byggð á heimildum úr blöð-
um og tímaritum. „Ég er ekki viss
um að ég hefði getað unnið þetta
verk ef ég hefði ekki kunnað vel að
leita. Þetta, að skrifa bók um feg-
urðardrottningar, er reyndar ekki
það sem ég hafði í huga þegar ég
fór í námið."
Ein í öðrum flokki
Einnig hafði Sæunn samband
við ýmsar fegurðardrottningar þar
sem eitthvað fór á milli mála. Og
fegurðardrottningarnar tóku und-
antekningarlaust vel í erindi Sæ-
unnar, sem kann þeim bestu þakk-
ir fyrir. Það var Kristján Bjarki Jón-
asson, sá vakandi forleggjari For-
lagsins, sem gaukaði þessari hug-
mynd að Sæunni. En hún hafði
ekki mikið velt fegurðarsamkeppn-
um fyrir sér fram til þess tíma. „Ég
fór upp á Bókhlöðu til að kynna
mér hvað væri til. Þá stökk þetta í
andlitið á mér. Hvað þetta yrði
skemmtileg bók.”
Ekki er ofsagt að ýmislegt snið-
ugt sem skrifað var, og segir sitt-
hvað um tíðarandann, hafi rekið á
fjörur Sæunnar. Hér er eitt dæmi
þess en hér skrifar heldri kona í
Vikuna f upphafi gullaldarinnar
árið 1960 en þá eru fegurðarsam-
keppnir toppurinn á tilverunni:
„Kæra Vika.
Hversvegna er aðeins efnt til
fegurðarsamkeppni fyrir kornung-
ar stúlkur, sem eiginlega eru ekki
orðnar kvenfólk, hvað þá meira?
Hvers vegna ekki fegurðarsam-
keppni fyrirkonur eftir aldursflokk-
um, minnsta kosti upp að fimm-
tugu? Ég er viss um, að það mundi
þykja spennandi, og verða með
miklu meiri menningarbrag en
þessi stelpusamkeppni, sem er
runnin undan rótum bandarískra
lam bakjö tsbraskara.
Fegurð kvenna er ekki bundin
neinu sérstöku aldursskeiði, hvert
þeirra um sig hefur sinn sjarma
enda þótt bikiníbaðfatnaður og
læranekt eigi ekki við þau öll. Ég
skora á ykkur að koma þessu af
stað, fegurðarsamkeppni í að
minnsta kosti fjórum flokkum.
Virðingarfyllst,
Ein íöðrum ílokki. “
Velqengni Maríu og Guðrún-
ar síær á gagnrýni
Fegurðarsamkeppni hefur ver-
ið afar umdeilt fyrirbæri í gegnum
árin og áratugina. Og Sæunn segir
ekki síst þá staðreynd gera verk-
efnið spennandi og skemmtilegt.
„Hver hefur sína sögu og allir virð-
ast hafa einhverja skoðun á feg-
urðarsamkeppnum. Ólík sjónar-
mið eru uppi. Fólk hefur verið að
mótmæla og alls konar deilur í
kringum þetta sem gera þetta um-
fjöllunarefni spennandi. ÖIl rökin
sem fólk hefur fram að færa bæði
með og móti,” segir Sæunn. Hún
einsetti sér að vera hlutlaus í um-
Qöllun sinni en dregur fram dæmi
um afdráttarlausar skoðanir ann-
arra. Og hvað verið er að ræða á
hverjum tíma. Sem er mjög breyti-
legt.
„Fyrir um 30 árum voru Rauð-
sokkurnar mjög áberandi í mót-
mælum sínum. Um 1960 var þetta
ekki gagnrýnt að ráði, fegurðar-
samkeppnir sem fyrirbæri nutu
gríðarlegrar velgengni Maríu Guð-
mundsdóttur og Guðrúnar Bjama-
dóttur á alþjóðlegum vettvangi. Þá
þótti mikill heiður að taka þátt, að
ekki sé talað um að vinna slíka
keppni.
Bitrar konur að gagnrýna
Strax árið 1950, þegar þetta er að
byrja, voru slfkar keppnir gagn-
rýndar. Athyglisvert má heita að
I Keppendur íTeof-
I ani-samkeppninni
| sem boðað var til í
I tengslum við Al-
1 þingishátíðina
I 1930. Voru aföllum
1 stærðum og gerðum.
I Yngstu konurnar tón-
I ingstltlur en þær elstu
I búkonulegar
1 maddömur á sjötugs-
I aldri. Konur voru
I hvattar til að senda
1 inn myndirafsér sem
I voru svo prentaðar á
1 lltil spjöld sem fylgdu
I Teofani-vindlinga-
J pökkum.Alls tóku 47
j konur þáttí keppninni
1 en reykingamenn
| völdu fegurstu stúlk-
I una sem var Hildur
I Grímsdóttir.
strax þá er farið að tala um gripa-
sýningar í þessu sambandi. „Svo
dofnar það um ‘60 þegar þær Mar-
ía og Guðrún fara að standa sig
svona vel. Svo líða um U'u ár og
fram koma Rauðsokkumar. Þetta
em svona tíu ára sveiflur. Svo þeg-
ar Hófí og Linda Pé stóðu sig þetta
vel, sigmðu í keppninni Ungffú
heimur, var beinlínis púkó að vera
á móti fegurðarsamkeppnum og
slíkar raddir koðnuðu niður. Bitrar
konur að gagnrýna vom þá raddir
sem heyrðust víða.”
í heildina em þetta um 70 til 80
fegurðardrottningar sem koma við
sögu f „Brosað gegnum tárin” auk
keppenda í „Fulltrúa ungu kyn-
slóðarinnar”, „Ungfrú Hollywood”
og svo „Ungfru ísland.is” - allt
keppnir sem hafa notið mikillar at-
hygli í gegnum tíðina.”
__________
Marfa Guðmundsdóttir Maria vann keppnina
árið 1961, sem hafði I för með sér það að hún ferð-
aöist víða um heim og starfaði sem fyrirsæta.
Ingólfur Margeirsson skrifaði seinna bók um við-
burðarika ævi hennar.
Módelin hafa ekki hátt um
þátttöku í fegurðarsam-
keppni
Aðspurð segir Sæunn aldrei hafa
velt því fyrir sér að taka þátt í feg-
urðarsamkeppni sjálf, aldrei hafi
verið leitað eftir þátttöku hennar
og hún veltir því fyrir sér stundar-
korn hvort lesa megi úr því ein-
hverja móðgun. En slær svo á þá
hugmynd sem hvert annað grín.
„Uppáhaldsfegurðardrottningin
mín? Nei, get ekki sagt að ég eigi
eina slíka. Ekki hægt að gera upp á
milli þeirra. Allt em þetta stór-
merkilegar konur.”
Sæunn skoðaði ekkert sérstak-
lega hvaða áhrif fegurðarsam-
keppni hafði á þátttakendur. Hún
segir að langflestar fegurðar-
drottninganna hafi látið þetta æv-
intýri duga. Litu á þetta sem til-
breytingu, stelpur sem langaði
að lenda í ævintýri og gerðu það.
„Nokkrar hafa hins vegar notað
þetta sem stökkpall í módel-
bransann og gengið mjög vel.
María Guðmundsdóttir og
Guðrún Bjarnadóttir em lfklega
bestu dæmin um það en þær
störfuðu við fyrirsætustörf um
margra ára skeið með frægustu
umboðskrifstofum beggja
vegna Atlantsála.” Þetta segir
Sæunn að öðrum fegurðar-
drottningum ólöstuðum því
fjölmargar aðrar hafa staðið
sig vel á þeim vettvangi. Og
hún vekur athygli á því að
einnig em fjölmargar íslensk-
ar konur sem hafa lagt fyrir
sig fyrirsæmstörf án þess að
hafa farið í fegurðarsam-
keppni. „Mest áberandi hafa
■ I
uðlaug Guðmunds-
Sttir Arið 1956varGuð-
ug valin fulltrúi Islands i
ppnina um Miss Uni-
rse, fyrst islenskra kvenna,
i keppnin fórfram á
ingasandií Kaliforniu.
I Thelma Ingvarsdóttir Fegurðardrottning-
ar hafa ávallt verið eftirsóttar fyrirsætur.
I Auglýsingar endurspegla tiðaranda hvers
1 tima og varpa t.a.m. Ijósi á stöðu kvenna.
Hér erþað Thelma Ingvarsdóttir, fegurðar-
drottning Islands árið 1963, sem siturfyrir.
verið þær sem kjörnar voru feg-
urðardrottningar. Samt er það svo
að í fyrirsætuheiminum þótti það
svoldið hallærislegt að hafa tekið
þátt í fegurðarsamkeppni. Þær
vom ekki að hafa hátt um þetta."
20 ára umræða vaknar til lífsins
Erfitt er að segja nákvæmlega til
um stöðu fegurðarsamkeppna á fs-
landi dagsins í dag. Sæunn segir
forsendurnar hafa breyst, einkum
og sér í lagi vegna aukins framboðs
annarrar afþreyingar. Fólk fylgist
ekki vel með vegna þess að svo
margt annað er í boði. „Það hendir
ekki reiður á þessu. Engu að síður
nýtur þetta alltaf vinsælda í
ákveðnum hópum. Segja má að
það sé fyrst og fremst samfélagið
sem hefur breyst en fegurðarsam-
keppnirnar sjálfar. Þær hafa lítið
sem ekkert breyst að formi né inni-
haldi undanfarin 20 ár.”
Þá er ekki að sjá neinar róttækar
breytingar á viðhorfum almenn-
ings til fegurðarsamkeppna. Og þó.
„Nokkur umræða vaknaði í kjölfar
stofnunar femínistafélagsins í
fyrra. Þær em ekki hrifnar af þessu.
En það er í fyrsta skipti í mörg herr-
ans ár sem þessi umræða vaknar
aftur. Umræða sem legið hefur að
mestu í dvala frá því Magdalena
Schram, Guðrún Jónsdóttir og fleiri
klæddu sig upp sem fegurðar-
drotmingar og mættu á borgar-
stjómarfund hjá Davíð Oddssyni.
Þar voru síðustu almennilegu mót-
mælin sem urðu þangað til núna,
tuttugu ámm síðar.”
jakob@dv.is
Guðrún Bjarnadóttir Al-
heimsfegurðardrottningin
naut gríðarlegrar virðingar
\ og eftir að hún sigraði árið
1962 hljóðnuöu allargagn-
I rýnisraddir. Þær fáu sem
heyrðust voru skrifaðar á
bitrarkonur.