Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2006, Page 89
Vinnumarkaður
Eftirspurn eftir vinnuafli á íslandi óx um 3,9% á árinu 2005 frá því sem verið hafði 2004.
Vaxandi eftirspurn var mætt með aukinni atvinnuþátttöku, aðflutningi vinnuafls frá
útlöndum, náttúrulegri fjölgun fólks á vinnualdri, fækkun skráðra atvinnulausra og
lengingu vinnutíma. Skráðum atvinnulausum fækkaði um helming á árinu.
Engum vafa er undirorpið að mikil umsvif eru á íslenskum vinnumarkaði um þessar
mundir. Unnið er að miklum byggingarverkefnum, bæði í tengslum við stóriðjufram-
kvæmdirnar og orkuöflun til þeirra en einnig við íbúðabyggingar og aðrar framkvæmdir.
A hinn bóginn hefur atvinna dregist saman á nokkrum sviðum, aðallega hjá fyrirtækjum
í alþjóðlegri samkeppni. Hár vinnuaflskostnaður hér á landi og hækkun á gengi krón-
unnar undanfarin misseri hefur haft áhrif til að draga úr starfsemi fyrirtækjanna. í
sumum tilfellum Iiefur hluti starfseminnar verið fluttur til starfsstöðva fyrirtækjanna í
löndum þar sem vinnuafl er ódýrara en hér. Er þessi þróun til marks um áhrif opnunar
hagkerfisins til að breyta samsetningu starfseminnar í þá átt að sérhæfing aukist í þeim
greinum sem hafa hlutfallslega yfirburði í alþjóðlegri samkeppni. Sveigjanleiki og umsvif
íslensks efnahagslífs hafa jafnframt verið nægileg til að gera slíka aðlögun mögulega með
sköpun nýrra starfa þegar önnur hverfa.
A undanförnum árum hefur þróun vinnumarkaðarins verið í átt til aukinnar þjónustu-
starfsemi. Nú er svo komið að yfir 70% allra starfa er að finna í margvíslegum þjónustu-
störfum, bæði í einkageiranum og opinbera geiranum. Einungis 6% starfa eru nú í
frumvinnslugreinunum landbúnaði og fiskveiðum en tæpan fjórðung starfa er að finna í
byggingar- og iðnaðargreinum. Arin 1998 til 2004 fjölgaði fólki á vinnualdri að meðaltali
um 1,2% á ári sem er mjög mikið í samanburði við flestar þjóðir Evrópu. Þó hefur vöxt-
urinn verið breytilegur einstök ár. Bæði hefur verið um að ræða aðflutning fólks til
landsins og náttúrulega fjölgun fæddra umfram látna. A árinu 2005 fjölgaði fólki á starfs-
aldri um nær 6.000 manns, eða 2,8%. Búferlaflutningar milli landa, mældir sem nettó-
flutningar í sömu aldursflokkum, námu tæpum 3.500 manns og var nær 60% af fjölgun
fólks á vinnualdri. Stórframkvæmdir eystra vega þar þungt. Arið 2005 nam nettó-
flutningur frá útlöndum til Austurlands 1.461 sem er nær tvöföldun frá fyrra ári.
Flutningar frá útlöndum færðu reyndar öllum landshlutum íbúafjölgun á árinu 2005.
Aðfluttir umfram brottflutta voru rétt tæp 1.500 á höfuðborgarsvæðinu og rúmlega 900 á
landsbyggðinni utan Austurlands.
I flestum löndum hafa stjórnvöld áhyggjur af miklu
atvinnuleysi en það dregur úr afköstum þjóðar-
búsins og skapar ýmis félagsleg vandamál og eykur
útgjöld til félags- og atvinnumála. Þessu er þver-
öfugt farið hér á landi eins og nú er ástatt. Lítið
atvinnuleysi skapar þrýsting á laun vegna þess að
eftirspurn er meiri en vinnuframboð. I lok mars 2006
voru rétt rúmlega 2.400 manns skráðir atvinnulausir
á landinu og hafði fækkað um meira en 40% á einu
ári. Hlutfallslegt atvinnuleysi í mars 2005 mældist
1,5%, sem er lágt í sögulegu samhengi. Þegar leiðrétt
er fyrir árstíðasveiflu mælist það um 1,2%. Árstíða-
leiðrétt hlutfallslegt atvinnuleysi hefur undanfarin
ár einungis mælst svo lágt um nokkurra mánaða
skeið. Það verður því að teljast ólíklegt að atvinnu-
leysi lækki meira úr því sem komið er en mögulegt
að það verði áfram lítið um sinn.
8 7
Tækniannáll