Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2006, Síða 91

Fjármál hins opinbera
Ríkissjóður
Tekjuafkoma ríkissjóðs árið 2005 nam um 38 milljörðum króna samkvæmt bráðabirgða-
tölum Hagstofunnar eða 3,8% af vergri landsframleiðslu. Verulegur viðsnúningur hefur
því orðið frá árinu 2003 er tekjuafkoman mældist neikvæð um 1,7% af landsframleiðslu.
A þessu árabili hafa tekjur ríkissjóðs aukist um 88 milljarða króna eða úr 33,1% af lands-
framleiðslu árið 2003 í 36,4% af landsframleiðslu árið 2005 og er þá hvorki hagnaður né
fjármagnstekjuskattur af sölu Landssímans meðtalinn. Utgjöldin jukust hins vegar aðeins
um 36 milljarða króna á sama tíma en það varð til að hlutfall þeirra af landsframleiðslu
dróst saman um ríflega tvö prósentustig eða úr 34,8% af landsframleiðslu árið 2003 í
32,6% af landsframleiðslu árið 2005.
Til að knýja fram aðhald í fjármálastjórn ríkissjóðs hefur ríkisstjórnin framfylgt langtíma-
markmiðum í fjárlagagerðinni frá árinu 2003 með því að setja markmið um raunvöxt
samneyslu og tekjutilfærslna. Miðað er við að raunvöxtur samneyslunnar sé 2% á ári en
að tekjutilfærslur aukist um 2,5% að raunvirði. Árlegur raunvöxtur samneyslunnar var
að meðaltali 2,6% þessi tvö ár og raunvöxtur tekjutilfærslna var af svipaðri stærðargráðu.
Þá hefur ýmsum framkvæmdum ríkisins verið slegið á frest. Þannig nam fjárfesting
ríkissjóðs 15,7 milljörðum króna eða um 1,5% af landsframleiðslu árið 2004. Árið 2005 var
14 milljörðum króna varið til framkvæmda eða um 1,4% af landsframleiðslu. í alþjóðlegu
samhengi er fjárfesting ríkissjóðs sem hluti af heildarumsvifum í þjóðarbúsins því lítil um
þessar mundir. Samanlagt jukust útgjöld ríkissjóðs um 12,4% á þessu árabili eða um 4,7%
umfram almennt verðlag.
Sveitarfélög
Rekstur sveitarfélaganna hefur á heildina litið verið með tekjuhalla um langt árabil. Þarf
að fara allt aftur til ársins 1990 til að finna jákvæða tekjuafkomu í rekstri sveitarfélaganna.
Bráðabirgðatölur benda til að tekjuhallinn sem hlutfall af landsframleiðslu hafi dregist
verulega saman árið 2005.
Mikill tekjuhalli myndaðist hjá sveitarfélögunum á fyrri hluta síðasta áratugar. Árið 1997
tók gildi þreyting í verkaskiptingu milli ríkis og sveitarfélaga þar sem sveitarfélögin tóku
að sér m.a. rekstur grunnskólanna en fengu á móti auknar skatttekjur m.a. með hækkun
útsvarsprósentunnar. Þá hafði breytt verkaskipting áhrif á samsetningu útgjalda sveitar-
félaganna þannig að vægi samneyslunnar í heildarútgjöldum þeirra jókst á meðan vægi
fjárfestingar minnkaði.
Fyrir árið 2005 er tekjuhalli sveitarfélaganna áætlaður 6,2 milljarðar króna eða sem svarar
0,6% af landsframleiðslu. Þetta er mun minni tekjuhalli en árið á undan er hann mældist
um 10 milljarðar króna eða 1,1% af landsframleiðslu.
Hið opinbera
Tekjuafkoma hins opinbera, ríkissjóðs og sveitarfélaga, árið 2005 nam ríflega 32 millj-
örðum króna samkvæmt bráðabirgðatölum Hagstofunnar eða 3,2% af vergri landsfram-
leiðslu. Árið 2004 mældist tekjuafkoman jákvæð um 0,3% af landsframleiðslu en árið
2003 neikvæð um 2,0% af landsframleiðslu. Þessi mikli viðsnúningur skýrist fyrst og
fremst af verulegri aukningu tekna hins opinbera á sama tíma og verulega hefur dregið
úr opinberum útgjöldum eins og fram hefur komið. Áþessu árabili hafa tekjur hins opin-
bera aukist um ríflega 107 milljarða króna eða úr 44,5% af landsframleiðslu árið 2003 í
47,6% af landsframleiðslu árið 2005. Á sama tíma jukust útgjöldin um 58 milljarða króna
en drógust þó saman um ríflega tvö prósentustig sem hlutfall af landsframleiðslu eða úr
46,5% árið 2003 í 44,4% árið 2005.